Aramco, công ty có lợi nhuận cao nhất thế giới đang giúp Ả Rập Saudi thay đổi trật tự kinh tế toàn cầu

Đường ống quyền lực

Thay vì xem phim, những vị khách này đến để triển lãm những dự án xây dựng đồ sộ với kinh phí khiến bất kỳ ông chủ hãng phim nào cũng phải thèm thuồng.

Trong những không gian triển lãm rực rỡ được dựng lên dọc theo Địa Trung Hải rợp bóng cọ, những người chơi đầy quyền lực đã có mặt để thu hút các nhà đầu tư và nhà cung cấp tại một hội nghị bất động sản cực lớn.

Họ phát sóng các video về các thành phố tương lai, các tòa nhà chọc trời, khu nghỉ dưỡng và những ngọn núi lởm chởm, những hình ảnh nổi trên màn hình bao quanh khổng lồ.

Bên cạnh chúng là các mô hình quy mô của các dự án từ thực tế đến huyền ảo, từ việc mở rộng quy mô Riyadh, thủ đô của Ả Rập Saudi, đến một thành phố được quy hoạch với 9 triệu dân được xây dựng lại từ đầu dọc theo Biển Đỏ, với chi phí dự kiến lên tới hơn 500 tỷ USD.

"Hầu hết tất cả các quốc gia trên thế giới đều đã được hình thành và xây dựng theo chiều dài lịch sử. Tuy nhiên, không có nơi nào khác trên hành tinh mà bạn có thể tìm thấy các công trình xây dựng trị giá 1,4 nghìn tỷ USD được hình thành cùng một lúc", Saud Alsulaimani, người đứng đầu công ty dịch vụ bất động sản Jones Lang LaSalle có trụ sở tại Chicago, nói với một nhóm người tham dự hội nghị đang ghé vào xem các mô hình 3D. 

Mặc dù không có mặt tại Cannes, nhưng bạn không cần phải tìm đâu xa để bắt gặp khuôn mặt Thái tử Mohammed bin Salman (MBS) của Ả Rập Xê Út, luôn được chiếu rất nhiều trên các bức tường gian hàng của công ty bất động sản khổng lồ do nhà nước Ả Rập Xê Út điều hành.

Mới 38 tuổi, MBS, vị Thái tử được nhiều người biết đến, đã trải qua bảy năm trong nhiệm kỳ được coi là lãnh đạo trọn đời của ông đối với Ả Rập Saudi (cha của ông, Vua Salman, nguyên thủ quốc gia chính thức năm nay 88 tuổi). Từ năm 2022, MBS cũng giữ chức Thủ tướng Ả Rập Saudi .

Hình ảnh phóng khoáng của MBS truyền tải thông điệp: Người cầm quyền trẻ tuổi là người bảo trợ cuối cùng đằng sau những dự án đầy tham vọng này.

Tuy nhiên, những hình ảnh không được hiển thị lại là một công ty có tầm quan trọng không kém: Saudi Aramco, công ty có lợi nhuận cao nhất thế giới trong thập kỷ qua.

Công ty năng lượng khổng lồ thuộc sở hữu của quôc gia sản xuất dầu này ở Trung Đông có tốc độ tăng trưởng khủng khiếp mà không một công ty nào trên thế giới có thể sánh được, với mức lợi nhuận khiến mọi đối thủ cạnh tranh phải ghen tị.

Doanh thu của Saudi Aramco đạt 440 tỷ USD vào năm 2023, chiếm khoảng 40% GDP của Ả Rập Saudi.

Khoản thu nhập khổng lồ của công ty chính là nguồn tài trợ cho các khoản đầu tư trị giá hàng trăm tỷ USD của Saudi, cả cho các dự án xây dựng và du lịch khổng lồ của vương quốc này cũng như cho các nỗ lực nhằm đa dạng hóa nền kinh tế, và các ý tưởng đầu tư trên toàn cầu.

Những dự án đầu tư thông qua mạng lưới cổ phần phức tạp mà quỹ tài sản có chủ quyền của Saudi, Quỹ đầu tư công (hoặc PIF), đã tích lũy vốn vào các công ty, nhượng quyền thương mại thể thao và bất động sản trên toàn thế giới.

Trong khi một phần nhỏ của Aramco được giao dịch công khai, công ty này phần lớn thuộc sở hữu của nhà nước Saudi, các chương trình nghị sự của họ có mối liên kết chặt chẽ với nhau.

Đổi lại, Aramco cung cấp phương tiện tài chính cho Thái tử trong các kế hoạch cải tổ nền kinh tế Saudi và những nỗ lực của ông nhằm định hình lại trật tự kinh tế toàn cầu.

Điều đó mang lại cho Ả Rập Saudi và nhà lãnh đạo của nước này quyền lực không cân xứng bên ngoài vương quốc, trong các vấn đề địa chính trị lớn nhất của thời đại chúng ta, từ triển vọng hòa bình ở Trung Đông đến cuộc chiến toàn cầu chống lại biến đổi khí hậu.

Và cách MBS phát huy ảnh hưởng đó một phần sẽ phụ thuộc vào số tiền mà Aramco có thể kiếm được.

Dấu ấn MBS

Vai trò toàn cầu ngày càng tăng của Ả Rập Saudi là một sự phẫn nộ đối với một số người, nhưng lại là nguyên nhân để những người khác ăn mừng.

Thái tử Mohammed bin Salman cai trị với mục đích mạnh mẽ và không khoan nhượng với những người bất đồng chính kiến: Một cuộc điều tra của CIA kết luận rằng MBS đã đồng ý với vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi năm 2018 (mặc dù chính phủ Ả Rập Xê Út cực lực phủ nhận điều đó), và kể từ khi cha ông chọn ông điều hành đất nước vào năm 2017, tỷ lệ hành quyết ở Ả Rập Saudi đã tăng lên, trong khi các nhà hoạt động nhân quyền bị kết án tù dài hạn.

Đồng thời, MBS đã thúc đẩy quá trình tái thiết đất nước một cách triệt để nhất kể từ khi triều đại Saud thành lập chế độ quân chủ chuyên chế vào những năm 1930, bao gồm cả quá trình tự do hóa bên ngoài ở nơi từ lâu đã là một trong những quốc gia có tôn giáo bảo thủ nhất thế giới.

Một động lực chính là nhân khẩu học của Saudi. Một nửa đất nước này hiện đang dưới 30 tuổi và một phần tư dưới 15 tuổi.

Một số cải cách của MBS đã gây được tiếng vang không chỉ trong giới trẻ mà còn ở phương Tây: Ông đã chấm dứt lệnh cấm chiếu phim và nhạc sống đã tồn tại lâu dài ở đất nước này. Điều này giúp Alicia Keys và Pharrell Williams biểu diễn ở Jeddah vào cuối tuần trước khi các nhà điều hành Ả Rập Xê Út đến Cannes. Ông cũng đã bãi bỏ luật cấm phụ nữ lái ô tô và cho phép phụ nữ làm hầu hết các công việc tại đất nước này.

Hàng tỷ USD mà chính phủ chi ra để ký hợp đồng với các biểu tượng bóng đá thế giới như Cristiano Ronaldo và Neymar Jr. giúp thu hút giới trẻ Saudi Arabia đổ xô đến các sân vận động mới toanh.

Helima Croft, người đứng đầu chiến lược hàng hóa toàn cầu tại RBC Capital Markets ở New York, cho biết: "Tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ ngồi trong một sân vận động ở Riyadh với phụ nữ, đầu không che và hét lên vì Ronaldo tới Ả Rập Saudi. Tâm trạng thật sôi động".

Điều tương tự cũng xảy ra với một số doanh nghiệp khổng lồ của phương Tây, bao gồm BlackRock, Amazon và Alphabet, những người đã chào đón nguồn vốn đầu tư của Saudi.

Vương quốc này cũng là một tay chơi lớn trong cuộc đua AI: IBM cho biết họ đang đầu tư 200 triệu USD vào phòng thí nghiệm phần mềm AI ở Riyadh.

Và một quỹ AI trị giá 40 tỷ USD đang được lên kế hoạch bởi PIF và công ty đầu tư mạo hiểm hàng đầu Thung lũng Silicon, Andreessen Horowitz, nơi một thỏa thuận có thể đưa vương quốc này trở thành nhà đầu tư lớn nhất thế giới vào AI.

Không có nhà lãnh đạo nào bày tỏ sự ngạc nhiên vào năm ngoái khi MBS giành được quyền đăng cai World Expo 2030, một sự kiện quốc tế hoành tráng kéo dài sáu tháng.

Munira Aldayood, người giúp tổ chức hội nghị cho chính quyền thành phố Riyadh, cho biết: "Là phụ nữ, Ả Rập Saudi hiện là nơi tốt nhất để sinh sống, đồng thời giải thích lý do cô chuyển về từ Fairfax vào năm 2020 sau 23 năm ở Mỹ".

Cô cho biết đã tìm thấy một thị trường việc làm thịnh vượng dành cho phụ nữ và một lối sống lành mạnh hơn lối sống thời trẻ của cô: "Đó là thiên đường", cô nói.

Thiên đường đó phần lớn được Aramco chi trả.

Từ năm tài chính 2016 đến năm 2023, Aramco đã đạt mức lợi nhuận đáng kinh ngạc là 722 tỷ USD, nhiều hơn bất kỳ công ty nào khác trên thế giới trong khoảng thời gian đó (Apple, nổi tiếng là một cỗ máy tạo lợi nhuận, tụt hậu rất xa, ở mức 558 tỷ USD).

Lợi nhuận 159 tỷ USD của Aramco vào năm 2022 là năm có lợi nhuận cao nhất từng được báo cáo bởi bất kỳ công ty nào trên thế giới.

Nhưng 'cỗ máy in tiền' Aramco không đồng nghĩa với việc nó sẽ tồn tại mãi mãi.

Hướng đi mới

Trong một thế giới đang trải qua quá trình chuyển đổi năng lượng phức tạp và khẩn cấp, sức khỏe của Aramco, và của Ả Rập Saudi, sẽ phụ thuộc vào việc gã khổng lồ năng lượng này định hình và thích ứng tốt như thế nào với những thay đổi.

Hiện tại, hàng tỷ USD từ doanh thu của Aramco chảy vào PIF, sau đó chi tiêu dồi dào cho nền kinh tế mới của vương quốc, bao gồm cả các khoản đầu tư vào quá trình chuyển đổi xanh.

Kate Dourian, chuyên gia dầu mỏ của Saudi tại Viện các quốc gia vùng Vịnh Ả Rập ở Washington, cho biết: "Điều đó giống như việc lấy từ túi này và bỏ vào túi khác".

Hoạt động xây dựng quy mô lớn và các khoản đầu tư khổng lồ của Ả Rập Saudi phụ thuộc vào việc Aramco tìm được giá trị cao nhất cho dầu khí của mình.

Dourian nói: "Nếu không có một mức giá dầu nhất định, họ không thể làm được điều đó".

Cho đến khi vương quốc phát triển những cách đa dạng hơn để ngân sách luôn dồi dào, Aramco sẽ cần phải giữ gìn tốt cho sức khỏe của mình.

Điều thú vị là Aramco ban đầu được tài trợ bằng tiền của Hoa Kỳ. Điều đó bắt đầu vào những năm 1930, khi những người thợ săn mèo rừng người Mỹ cưỡi lạc đà đi vào sa mạc để tìm kiếm triển vọng cho Standard Oil và đạt được thành công lớn, tạo ra một ngành công nghiệp đang bùng nổ.

Ả Rập Saudi đã quốc hữu hóa việc sản xuất dầu mỏ vào năm 1980, trong khi vẫn giữ lại phần còn lại của Mỹ: chữ 'am' ở Aramco (công ty từng được biết đến với cái tên Arabian American Oil Co).

Mặc dù nhiều chuyên gia phương Tây vẫn làm việc ở đó nhưng ban quản lý của Aramco hiện nay hoàn toàn là người Saudi.

Ngày nay, Ả Rập Saudi chiếm gần 1/5 trữ lượng dầu mỏ của hành tinh. Quốc gia này bơm hơn 9 triệu thùng dầu mỗi ngày, chiếm khoảng 9% lượng tiêu thụ toàn cầu, khiến nước này trở thành nhà sản xuất lớn thứ hai thế giới sau Mỹ, quốc gia đã có bước nhảy vọt trong thế kỷ này.

Saudi cũng có thể tăng sản lượng trong thời gian ngắn, lên hơn 12 triệu thùng mỗi ngày, nếu thế giới cần, điều mà không quốc gia nào trên thế giới có thể làm được.

Nếu khối lượng lớn đồng nghĩa với doanh thu thì chi phí thấp đồng nghĩa với lợi nhuận khổng lồ.

Nguồn dự trữ của Saudi Arabia ở vùng cát nông có thể dễ dàng tiếp cận đến mức Aramco chỉ chi chưa đến 10 USD để sản xuất mỗi thùng dầu. Đó chỉ là một phần nhỏ so với chi phí mà các công ty lớn như Exxon Mobil và BP phải trả để khoan ở Vịnh Mexico.

James Reeve, một người Anh, người giữ chức vụ giám đốc chiến lược đầu tư cấp cao của PIF ở Riyadh, cho biết: "Aramco sẽ kiếm được lợi nhuận ở mức trên 10 USD/thùng. Sản xuất giá rẻ như vậy là một tin tuyệt vời vào thời điểm giá toàn cầu vượt quá 80 USD/thùng".

Hơn nữa, Aramco còn giữ được nhiều doanh thu hơn so với các đối thủ cạnh tranh được giao dịch công khai ở phương Tây.

Công ty nhà nước này bơm dầu trên sa mạc Ả Rập rộng lớn, gửi dầu qua các đường ống mà họ nắm cổ phần đa số và xuất khẩu từ các kho cảng thuộc sở hữu nhà nước, nghĩa là họ kiểm soát nhiều hơn trong chuỗi cung ứng của mình.

Vào tháng 3, Aramco đã báo cáo sự sụt giảm cả về doanh thu và lợi nhuận trong năm 2023 so với cùng kỳ năm trước do chi tiêu vốn tăng và giá dầu toàn cầu giảm. Nhưng công ty này vẫn ghi nhận thu nhập ròng là 121,3 tỷ USD, tương đương hơn 332 triệu USD lợi nhuận mỗi ngày hoặc hơn 13 triệu USD một giờ.

Các hoạt động chuyên sâu của Aramco được cơ giới hóa cao, nhờ vậy công ty chỉ tuyển dụng 70.000 người trên toàn thế giới, bao gồm nhân viên tại nhiều công ty con và liên doanh.

Aramco gần như không tạo ra đủ việc làm cho những người Saudi Arabia trẻ tuổi và đầy tham vọng, điều này khiến việc lợi nhuận của nó giúp MBS đa dạng hóa nền kinh tế Saudi trở nên cấp thiết hơn.

Vào năm 2016, khi hoàng gia Ả Rập Xê Út công bố kế hoạch tổng thể cho tương lai của vương quốc, mang tên Tầm nhìn 2030, một mục tiêu lớn đã được đặt ra: Giảm bớt sự phụ thuộc nặng nề của đất nước vào dầu khí bằng cách mở các lĩnh vực mới như du lịch (lý do chính để cho phép phụ nữ lái xe) và công nghệ.

Tuy nhiên, hiện tại, lợi nhuận khổng lồ từ hydrocacbon đang đóng một vai trò kép, đặt nền móng cho một nền kinh tế đa ngành, hiện đại hóa, đồng thời đưa MBS đến gần trung tâm mạng lưới địa chính trị thế giới.

(Còn tiếp)

Bài liên quan

Thỏa thuận bí mật về dầu mỏ giữa Hoa Kỳ và Ả Rập Xê Út

Nga liệu có phải là mối đe dọa thực sự với Ả Rập Xê út khi nhắm vào thị trường dầu mỏ châu Á?

Giới triệu phú Ả Rập đầu tư tiền vào đâu?

Chân dung Thái tử đang hứng chịu "búa rìu" dư luận của Ả Rập Xê út