Nợ xấu và nợ tiềm ẩn đã lên tới 10,08%

Trong báo cáo mới đây của Chính phủ, con số nợ xấu và nợ tiềm ẩn đã lên tới 10,08% trên tổng dư nợ. Con số này gây bất ngờ, bởi từ cuối năm 2016 đến nay hàng loạt các ngân hàng công bố con số nợ xấu đều giảm đáng kể.

Báo cáo về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng của Chính phủ mới đây cho biết, trong vòng 4 năm (từ 2012-2016), toàn hệ thống TCTD đã xử lý được 611,59 ngàn tỷ đồng nợ xấu. Tính đến cuối năm 2016, VAMC đã cùng với các TCTD xử lý được 50.139 tỷ đồng nợ xấu trong tổng số 245.924 tỷ đồng nợ xấu đã mua bằng trái phiếu đặc biệt.

Vấn đề xử lý nợ xấu hiện nay đang gặp phải một số khó khăn vướng mắc lớn. Cụ thể, báo cáo phân tích: việc xử lý nợ xấu thông qua xử lý tài sản bảo đảm, bán khoản nợ theo cơ chế thị trường, thu nợ khách hàng vay còn nhiều hạn chế, dẫn đến khó xử lý nợ xấu một cách triệt để.

Cơ chế, chính sách về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm còn bất cập, gây nhiều khó khăn trong việc xử lý nợ xấu của TCTD, VAMC; thiếu cơ chế, chính sách khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia xử lý tài sản bảo đảm và mua bán nợ xấu; thị trường mua bán nợ chậm phát triển làm cho việc xử lý nợ xấu kéo dài hơn, gia tăng chi phí do nợ xấu gây ra cho TCTD, khách hàng vay và nền kinh tế.

Sau gần 4 năm đi vào hoạt động, VAMC còn thiếu nguồn lực, cơ chế, chính sách, quy định pháp lý phù hợp để xử lý nhanh nợ xấu và tài sản bảo đảm của khoản nợ đã mua.

Theo báo cáo, nợ xấu, nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu có nguy cơ tăng trở lại. Tính đến 31/12/2016, tỷ lệ nợ xấu nội bảng, nợ xấu đã bán cho VAMC chưa xử lý chiếm 5,8% trên tổng dư nợ cho vay, đầu tư đối với nền kinh tế. Thậm chí, nếu tính cả nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu thì tỷ lệ này sẽ là 10,08% trên tổng dư nợ cho vay, đầu tư đối với nền kinh tế.

Quá trình tổng kết cho thấy, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng trên là do cơ chế, chính sách, pháp luật về xử lý nợ xấu chưa hoàn thiện, chưa bảo vệ quyền chủ nợ hợp pháp của các TCTD, quy định của pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm để thu hồi nợ còn nhiều bất cập làm hạn chế hiệu quả của việc xử lý nợ xấu, báo cáo phân tích.

Xử lý nợ xấu phải "gỡ" bằng thêm quyền cho chủ nợ

Theo đó, báo cáo đã đưa ra những nội dung cơ bản của dự thảo Nghị quyết xử lý nợ xấu nhằm giải quyết những vấn đề nêu trên. Về cơ bản, các quy định tại Nghị quyết nhằm giải quyết khó khăn, vướng mắc, bất cập trong các quy định của pháp luật về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm của TCTD, VAMC, đảm bảo quyền chủ nợ hợp pháp của TCTD, VAMC cũng như thúc đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu đảm bảo sự an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng và nền kinh tế.

Cụ thể, phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết là toàn bộ nợ xấu hiện tại và nợ xấu sẽ phát sinh trong thời hạn hiệu lực của Nghị quyết. Theo đó, “nợ xấu là các khoản nợ không có khả năng thu hồi hoặc được đánh giá không có khả năng thu hồi một phần hoặc toàn bộ nợ gốc, lãi khi đến hạn thanh toán, được phân loại vào nhóm nợ dưới tiêu chuẩn, nợ nghi ngờ, nợ có nguy cơ mất vốn”.

Đồng thời, dự thảo Nghị quyết cũng quy định trách nhiệm của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, VAMC là phải xác nhận bằng văn bản một khoản nợ cụ thể là nợ xấu khi có yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền để đảm bảo cơ sở cho các cơ quan nhà nước (cơ quan thi hành án, cơ quan thuế ...) áp dụng các chính sách tại Nghị quyết.

Về quyền chủ nợ và phát triển thị trường mua bán nợ được quy định cụ thể như sau: TCTD, VAMC được bán khoản nợ, tài sản bảo đảm theo giá trị thị trường, kể cả bán khoản nợ xấu thấp hơn giá trị ghi sổ.

VAMC được mua cả nợ xấu hạch toán trong bảng và ngoài bảng; chuyển đổi các khoản nợ xấu mà mình đã mua bằng trái phiếu đặc biệt sang thành khoản nợ mua theo giá trị thị trường. Thêm vào đó VAMC được phép bán nợ cho mọi tổ chức, cá nhân.

Bên mua các khoản nợ có nguồn gốc từ hoạt động cấp tín dụng của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được nhận thế chấp bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất là tài sản bảo đảm của khoản nợ đã mua; được kế thừa quyền và nghĩa vụ của bên nhận thế chấp.

Về xử lý tài sản bảo đảm, để đẩy nhanh tiến độ xử lý tài sản bảo đảm, bảo vệ quyền hợp pháp, chính đáng của chủ nợ, quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền, tăng cường kỷ luật hợp đồng nhưng không lạm quyền, dự thảo Nghị quyết quy định TCTD được thực hiện thu giữ tài sản bảo đảm để xử lý thu hồi nợ khi có đầy đủ các điều kiện sau:

Thứ nhất: TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, VAMC có quyền xử lý tài sản bảo đảm theo quy định của pháp luật hoặc theo thỏa thuận.

Thứ 2: TCTD có thỏa thuận về quyền thu giữ tài sản bảo đảm trong thỏa thuận giao dịch bảo đảm (để bảo đảm việc thu giữ tài sản bảo đảm là thỏa thuận, tự do ý chí của các bên); Giao dịch bảo đảm đã được đăng ký theo quy định của pháp luật (bảo đảm quyền của TCTD đã phát sinh hiệu lực đối kháng với bên thứ ba); Trách nhiệm thông báo của bên nhận bảo đảm; Sự tham gia của cơ quan nhà nước (để bảo đảm TCTD, VAMC không lạm quyền).

Như vậy, quyền thu giữ tài sản bảo đảm của bên nhận bảo đảm đã được bên bảo đảm đồng ý trên cơ sở tự nguyện thỏa thuận, tự do ý chí. Hay nói cách khác, quyền thu giữ chỉ được thực hiện trên cơ sở tự do, tự nguyện cam kết, thỏa thuận giữa các bên và khi có sự vi phạm cam kết của bên bảo đảm và do vậy quy định này hoàn toàn phù hợp với Hiến pháp 2013, Bộ luật dân sự 2015./.