[Cafe cuối tuần] Nhất thống sơn hà, hòa hợp nhân tâm, quốc gia thịnh vượng

Nhất thống sơn hà, thì phải hòa hợp nhân tâm, quốc gia mới thịnh cường, văn minh và hạnh phúc!

Tôi gặp bà má miền Nam, có ba người con làm lính cộng hòa, hai người là tử sĩ. Lúc cuối chiều xế bóng, bà sống rất khó khăn. Bà nói: “Tui không xui con tui đi lính đánh nhau. Thằng lớn đang học đại học thì bị bắt lính. Thằng bé chưa kịp lớn, đang chăn trâu ngoài đồng, người ta cũng bắt đi”.

Tôi gặp một bà má khác, cũng ở miền Nam, có người con trai đi lính cộng hòa, còn cô em gái làm y tá Khu ủy Khu 5. Cả hai đều đã chết trận. Trên bàn thờ, người con trai mặc quân phục lính dù, người con gái đội mũ tai bèo. Bà bảo tôi: "Thằng lớn trốn nhà đi quân dịch, con bé trốn lên rừng theo cách mạng". Không nói ra, thì mọi người cũng biết nỗi khó xử của người mẹ thế nào mỗi khi Tết nhất, hay trong kỷ niệm những ngày lễ lớn.

Một gia đình, một người mẹ còn bị chiến tranh đẩy vào hoàn cảnh đau thương và khó xử như thế, huống chi cả cộng đồng, cả dân tộc? Chiến tranh, không chỉ là mất mát, đau thương mà còn có cả nỗi bẽ bàng với cả núi vấn đề phức tạp thời hậu chiến. Đó là một hiện thực xã hội đau lòng, chúng ta phải chấp nhận và vượt qua trên hành trình đi tới ấm no, hạnh phúc, phát triển và văn minh.

Có lẽ trên thế giới ít có quốc gia nào mà lịch sử nhiều thăng trầm, nhiều máu lửa và chia cắt như Việt Nam. Một thời gian dài dằng dặc 21 năm chia cắt Bắc – Nam (1954-1975). Những cái tên mang nặng nỗi đau chia cắt: Vĩ tuyến 17, cầu Hiền Lương, sông Bến Hải... Trước đó, nước ta đã lâm vào thời kỳ Nam - Bắc triều gần như suốt thế kỷ 16, rồi sau đấy là Trịnh - Nguyễn phân tranh mấy trăm năm. Máu chảy thành sông, xương chất thành núi... Bây giờ, sơn hà nhất thống từ Lạng Sơn đến Mũi Cà Mau, dân tộc ta đã đi qua không biết bao nhiêu nước mắt và xương máu. Cái giá của độc lập, tự do và thống nhất là... vô giá.

Đọc lại lịch sử, tôi đã tìm thấy trong Đại Việt sử ký toàn thư đoạn chép này: "Trước kia, người Nguyên vào cướp, vương hầu, quan lại nhiều người đến doanh trại giặc xin hàng. Ðến khi giặc thua, bắt được cả một hòm biểu xin hàng. Thượng hoàng sai đốt hết đi để yên lòng những kẻ phản trắc". Thu phục nhân tâm, bao dung và đại ân xá là truyền thống hòa hợp dân tộc đã có từ lâu. Có lẽ vì thế mà đã có một triều đại nhà Trần chói sáng đoàn kết, tập hợp nhân tài vật lực, tiến hành thắng lợi ba cuộc chiến tranh chống quân Nguyên Mông và bằng hào khí Đông A với tấm lòng nhân ái, nhân từ, đã xây dựng nên một thời đại rực rỡ gần 200 năm.

Tôi lại nhớ đến cuộc nội chiến Hoa Kỳ giữa Liên bang miền Bắc với Liên minh miền Nam. Sau 4 năm huynh đệ tương tàn, đã có gần một triệu binh sĩ và vô số dân thường thiệt mạng, rồi cũng đến lúc phải kết thúc bằng quyết định chấp nhận thua cuộc của tướng Lee – Tổng chỉ huy quân đội miền Nam. Tướng Grant – Tổng chỉ huy quân đội miền Bắc chấp nhận đầu hàng và ra lệnh nghiêm cấm các sĩ quan và binh sĩ trực thuộc không được tỏ ra bất cứ hành động nào vô lễ với ông tướng tư lệnh miền Nam bại trận. Tướng Grant thỏa hiệp, "chấp nhận cho lính miền Nam được đem lừa ngựa về nhà mà xây dựng lại nông trại". Chiến tranh chấm dứt, nhưng không có tù binh, "ai về nhà đó, cùng xây dựng lại quê hương". Một điều kỳ diệu là sau cuộc nội chiến, bên thắng trận và cả bên thua trận có hàng ngàn nghĩa trang, nhưng nghĩa trang của bên nào thì bên đó tự lo xây dựng, xấu đẹp, to nhỏ tùy ý, chăm nom tùy sức. Thật ngạc nhiên là trong nghĩa trang Arlington của phe miền Bắc thắng trận lại có gần 500 mộ phần của lính miền Nam thua trận...

Mỗi dịp đến Ngày Thống nhất đất nước 30/4, lòng rộn ràng vui bao nhiêu thì lòng ta lại thêm trĩu nặng bấy nhiêu. Non sông thu về một mối, nhưng nhân tâm đâu đó còn tản mát, thậm chí còn đối nghịch, thì quốc gia chưa thể thịnh vượng, an lành.

"Ta lại về ta, những đứa con/Máu hòa trong máu, đỏ như son!". Năm 1973, trong bài thơ "Việt Nam – Máu và Hoa", nhà thơ Tố Hữu có những câu thơ mang khát vọng hòa hợp dân tộc như thế. Ông Lê Duẩn về thăm đồng bào Vĩnh Linh năm 1972, gặp mặt cán bộ, nhân dân, đã đặt ra câu hỏi: "Việc lớn nhất của chúng ta sau thống nhất đất nước là gì?". Mỗi người trả lời một ý, cuối cùng ông Lê Duẩn nói: "Vấn đề lớn nhất sau chiến tranh cần phải làm là hòa hợp dân tộc".

Ở tầm chiến lược, vấn đề hòa giải hòa hợp dân tộc đã được chúng ta đặt ra từ rất sớm, để nhằm giảm bớt xương máu binh sĩ và đồng bào. Con đường đi đến thống nhất đất nước ta phải dùng đến bạo lực, là không thể tránh được. Tôi đã gặp nhiều nhiều sĩ quan Việt Nam cộng hòa, các vị ấy cũng có tâm trạng: Chiến tranh kéo dài lâu quá rồi. Dù bên nào thắng thua, thì cũng phải kết thúc. Cho nên, dù là bên thua cuộc, sau những lo sợ, hoang mang, nhiều người đã vui mừng vì biết mình được sống, không phải cầm súng nữa.

Năm 1973, sau Hiệp định Paris, Quân Giải phóng và Việt Nam cộng hòa đóng quân ở thế da báo, án binh bất động, có chỗ ranh giới quân sự chỉ cắm cờ mỗi bên và sợi dây căng ra. Đình chiến mới mấy ngày mà lính tráng hai bên đã hòa hợp. Lính Việt Nam cộng hòa mang thuốc lá, bia, kẹo cao su sang, Quân Giải phóng mang kẹo Hải Hà, thuốc lào Vĩnh Bảo... bày ra vui cùng nhau. Cho nên nhà báo Chu Chí Thành mới chớp được bức ảnh "Hai người lính từ hai chiến tuyến bên nhau ở Quảng Trị". Sau mấy chục năm sau, Nguyễn Huy Tạo ở E48, F320b và Bùi Trọng Nghĩa ở Tiểu đoàn Trâu Ðiên, lính thủy quân lục chiến Lữ đoàn 258 năm xưa - hai nhân vật trong bức ảnh nổi tiếng, đã gặp lại nhau. Người lính Việt Nam cộng hòa năm xưa nói với phóng viên: "Nghe tin đình chiến, ai cũng mừng, bên nào cũng mừng. Tôi hồi đó là hạ sĩ, có thù oán gì với bên kia đâu. Nếu không có ngày 30/4/1975 thì có khi mồ xanh cỏ đẹp rồi! Còn sống tới giờ này, có gia đình, là mừng lắm".

Năm 2005, cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt nói rằng: "Tôi mong chiến tranh thật sự phải thuộc về quá khứ. Một quá khứ mà chúng ta mong muốn khép lại... Một sự kiện liên quan đến chiến tranh, khi nhắc lại, có hàng triệu người vui, mà cũng có hàng triệu người buồn. Đó là vết thương chung của dân tộc, cần được giữ lành thay vì lại tiếp tục làm cho nó thêm rỉ máu... Muốn để mọi người Việt cùng chung tay hàn gắn, chung tay tạo dựng thì chúng ta phải thực tâm khoan dung và hòa hợp".

Còn Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: "Xóa bỏ mặc cảm, định kiến về quá khứ, thành phần giai cấp, chấp nhận những điểm khác nhau không trái với lợi ích chung của dân tộc; đoàn kết, tập hợp mọi lực lượng xã hội. Mọi người có thể nói lên tiếng nói, nguyện vọng của mình, đóng góp trí tuệ, công sức cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc".

Nhất thống sơn hà, thì phải hòa hợp nhân tâm, quốc gia mới thịnh cường, văn minh và hạnh phúc!

Bài liên quan

Chiến tranh và thị trường chứng khoán

Phương Tây lo lắng về chiến tranh mạng toàn cầu khi Nga tấn công Ukraine

Chiến tranh có thể phá hủy phân nửa nền kinh tế Ukraine trong năm nay

Giám đốc điều hành Viện Dầu khí Mỹ: 'Chúng tôi không lợi dụng chiến tranh để trục lợi'