Ảnh hưởng của Aramco đối với giá dầu toàn cầu, cũng như đối với nền kinh tế toàn cầu, vẫn chưa hề suy yếu. Ảnh Reuters
Cuộc chơi lớn
Sau khi Liên minh Châu Âu cấm dầu diesel của Nga vào năm 2022, để trừng phạt cuộc chiến của Tổng thống Nga Vladimir Putin với Ukraine, MBS đã tăng cường xuất khẩu dầu sang châu Âu để bù đắp một phần thiếu hụt, đồng thời nhập khẩu nhiên liệu của Nga sang Ả Rập Saudi để bù đắp cho những tổn thất của ông Putin trước lệnh trừng phạt.
Tổng thống Mỹ Joe Biden không còn thề biến Ả Rập Saudi thành "kẻ bị ruồng bỏ" như ông đã làm khi còn là ứng cử viên Tổng thống Mỹ vào năm 2019, hoặc ngừng bán vũ khí cho nước này.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken đã bay tới Ả Rập Saudi sáu lần kể từ tháng 10 năm ngoái, tìm kiếm sự giúp đỡ của MBS trong việc chấm dứt cuộc chiến Israel-Hamas.
Hoa Kỳ cũng đang quay trở lại để duy trì khả năng bình thường hóa quan hệ của Saudi với Israel, một nỗ lực đã đạt được tiến bộ trước cuộc tấn công giết người của Hamas vào Israel vào ngày 7/10/2023, và điều đó sẽ giúp thu hút một lượng lớn đầu tư tư nhân nếu điều này trở thành hiện thực.
Với sự bùng nổ dầu đá phiến của Mỹ trong thế kỷ này, người Mỹ, những người tiêu thụ khí đốt lớn nhất thế giới, giờ đây cũng trở thành nhà sản xuất dầu lớn nhất của nước này, không còn cần đến dầu của Saudi nữa.
Ngày nay, khách hàng lớn nhất của Aramco là Trung Quốc, và không phải ngẫu nhiên mà mối quan hệ của MBS với Chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc đã trở nên khá nồng ấm.
Điều đó cũng có nghĩa là ảnh hưởng của Aramco đối với giá dầu toàn cầu, cũng như đối với nền kinh tế toàn cầu, vẫn chưa hề suy yếu.
Lãnh đạo Aramco và TotalEnergies trong sự kiện công bố hợp tác phát triển mạng lưới dịch vụ ở Ả Rập Saudi. Ảnh Aramco
Là thành viên thống trị của nhóm các quốc gia sản xuất dầu thuộc OPEC, Ả Rập Saudi có tiếng nói lớn nhất trong việc 13 quốc gia đó cắt giảm hay tăng sản lượng dầu, vốn có những tác động rõ rệt đến lạm phát, thị trường chứng khoán và cả người dân ở bất cứ nước nhập khẩu dầu mỏ nào.
Sau khi OPEC cắt giảm hạn ngạch sản xuất vào mùa hè năm ngoái do lo ngại giá dầu giảm, vương quốc này đã tuyên bố cắt giảm thêm một triệu thùng, nhằm mang lại lợi nhuận cao hơn.
Dourian, chuyên gia dầu mỏ của Saudi, cho biết: "Họ tự thể hiện mình là Ngân hàng Trung ương của dầu mỏ thế giới. Và theo nhiều cách thì đúng như vậy".
Aramco hoạt động ra sao?
Tuy nhiên, những quyết định đó không được đưa ra từ bên trong Aramco.
Thay vì tập trung hoàn toàn vào hiệu quả tài chính như hầu hết các công ty năng lượng vẫn làm, các chính sách quan trọng của Aramco được đặt ra bởi các quan chức hàng đầu ở Riyadh, thậm chí bởi chính MBS. (Bộ trưởng năng lượng Ả Rập Saudi, Hoàng tử Abdulaziz bin Salman, là anh trai cùng cha khác mẹ của MBS).
Amin Nasser, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Saudi Aramco, phát biểu trong cuộc họp báo ở khu vực Dhahran phía đông Ả Rập Saudi vào ngày 3/11/2019. Ảnh AFP/Getty Images
Vụ IPO năm 2019 của Aramco là vụ IPO lớn nhất trong lịch sử, huy động được gần 30 tỷ USD, nhưng công ty chỉ lưu hành 1,7% cổ phần.
Trên thực tế, gần như không thể gỡ Aramco ra khỏi nhà nước.
Quỹ tài sản có chủ quyền, PIF, được điều hành bởi Yasir Al-Rumayyan, Chủ tịch Hội đồng quản trị của Aramco.
Còn Chủ tịch hội đồng quản trị của PIF? Đó sẽ là Thái tử.
Croft, chiến lược gia hàng hóa của RBC, cho biết: "[Aramco] không phải lúc nào cũng đưa ra những quyết định liên quan đến lợi nhuận. Về cơ bản công ty này phục vụ quốc gia".
Đặc tính dịch vụ đó đã được thể hiện đầy đủ vào tháng 3 này. Khi Aramco báo cáo rằng doanh thu năm 2023 đã giảm 18% so với năm trước, một kết quả thường đồng nghĩa với việc công ty giảm cổ tức.
Nhưng Aramco sau đó đã chuyển gần 98 tỷ USD cổ tức, nhiều hơn 30% so với năm 2022, cho chính phủ Saudi, hiện sở hữu 82,2% Aramco.
Một tuần sau, MBS thông báo rằng Aramco đã chuyển nhượng 8% tổng số cổ phiếu phát hành của mình cho PIF, số cổ phần đó trị giá gần 164 tỷ USD.
Thật vậy, PIF đã trở thành phương tiện chính qua đó Ả Rập Saudi và MBS chuyển thu nhập của Aramco thành ảnh hưởng và các mối quan hệ vượt xa vương quốc này.
Nhờ lợi nhuận từ dầu mỏ, PIF đang quản lý khoảng 925 tỷ USD tài sản, theo ước tính từ Global SWF, một tổ chức nghiên cứu theo dõi các quỹ quốc gia.
Năm ngoái, họ đã chi 31,5 tỷ USD và danh mục đầu tư của họ bao gồm một loạt công ty đáng kinh ngạc, bao gồm cổ phần của Activision Blizzard, Uber, Electronic Arts và Live Nation.
Thương vụ Andreessen Horowitz được báo cáo gần đây đã mở rộng lịch sử lâu dài về đầu tư công nghệ toàn cầu của PIF: PIF từng là cổ đông lớn của Tesla trong một thời gian và đã giúp ra mắt Quỹ Tầm nhìn khổng lồ (và thường xuyên bị phản đối) của SoftBank vào năm 2017, với số cổ phần trị giá 45 tỷ USD.
Al-Rumayyan, Chủ tịch đương nhiệm của PIF là gương mặt ngày càng được công nhận rộng rãi của tổ chức này.
Ông Yasir Al-Rumayyan cũng là tay golf có hạng handicap thứ 12. Ảnh chụp màn hình
Trong khi các nhóm nhân quyền cáo buộc PIF mờ ám và vô trách nhiệm, Al-Rumayyan vẫn được chào đón trong các phòng họp toàn cầu.
Ông có chân trong ban điều hành của SoftBank, Reliance Industries của Ấn Độ và Uber, cùng nhiều công ty khác.
Là một tay chơi gôn giỏi, ông ta đã thúc đẩy một thỏa thuận trị giá hàng tỷ USD với PGA Tour, khiến nhiều nhà lập pháp Hoa Kỳ phẫn nộ.
Kể từ năm 2021, khi PIF mua phần lớn cổ phần của Câu lạc bộ bóng đá Newcastle United của Vương quốc Anh và bổ nhiệm Al-Rumayyan làm Chủ tịch, lãnh đạo PIF đã thường xuyên có mặt tại sân vận động của họ, đôi khi xuất hiện trên sân trong trang phục sành điệu theo chủ đề đội bóng.
Vài ngày sau khi các nhà triển lãm Ả Rập Xê Út tới Cannes vào tháng 3, Giám đốc điều hành Aramco Amin Nasser đã bay tới Houston để đưa ra một thông điệp thẳng thắn. Bài phát biểu của Nasser tại sự kiện toàn cầu hàng đầu của ngành dầu mỏ, được gọi là CERAWeek, cũng có thể có tựa đề là "Get Real".
Hãy thực tế đi!
Nasser nói với hàng trăm giám đốc điều hành dầu mỏ, chính trị gia và nhà đầu tư trong số khán giả rằng các chính sách về khí hậu của chính phủ, nhằm loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch, dựa trên những ý tưởng sai lầm được mơ ước ở các thủ đô giàu có của phương Tây.
Các nhà bảo vệ môi trường đã phớt lờ thực tế là hàng triệu người ở các khu vực khác không có điện, trong khi có những người trên thế giới hầu như không đủ khả năng bật đèn ở nhà chứ đừng nói đến việc mua ô tô điện.
Theo giám đốc điều hành Aramco Amin Nasser, các chính sách về khí hậu nhằm loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch dựa trên những ý tưởng sai lầm được mơ ước ở các thủ đô giàu có của phương Tây. Ảnh sa Terli/Anadolu Agency/Getty Images
Nasser nói: "Chúng ta nên từ bỏ ảo tưởng loại bỏ dần dầu khí và thay vào đó đầu tư vào chúng một cách thỏa đáng, phản ánh những giả định về nhu cầu thực tế. Thế giới đang cố gắng chuyển đổi trong sương mù, không có la bàn, trên con đường dẫn đến hư không".
Lời nói của ông khiến khán giả rung động, nhưng người Ả Rập Saudi đã nghe những thông điệp tương tự từ chính phủ của họ trong nhiều năm.
Trong một cuộc phỏng vấn tại văn phòng của ông ở Riyadh vào năm 2021, Bộ trưởng năng lượng, Hoàng tử Abdulaziz nói rằng những người hình dung ra sự sụp đổ cuối cùng của nhiên liệu hóa thạch "đang sống ở một vùng đất tưởng tượng".
Tuy nhiên, đó là một giấc mơ mà Aramco đã chuẩn bị từ lâu và thậm chí còn có một kế hoạch quốc gia ở Ả Rập Saudi.
Biến đổi khí hậu không phải là điều bí ẩn ở vương quốc này, nơi nhiệt độ mùa hè đã tăng vọt đến mức không thể sống được.
Tầm nhìn 2030 yêu cầu Ả Rập Xê Út chuyển một nửa lưới điện sang các nguồn tái tạo, một sự thay đổi rõ rệt đối với một quốc gia từ lâu đã có nguồn dầu dồi dào và giá rẻ.
Quốc gia này đặt mục tiêu cắt giảm lượng khí thải carbon vào năm 2060, trong khi mục tiêu không phát thải carbon của Aramco là vào năm 2050.
Aramco thực hiện phần lớn chiến lược không có ròng của mình dựa trên cái mà họ gọi là "nền kinh tế carbon tuần hoàn".
Mục đích của nó là tạo ra những cách sử dụng và quy trình mới, tốt hơn cho hydrocarbon mà nó tạo ra, thay vì cắt giảm sản lượng.
Điều đó bao gồm việc phát triển hydro xanh, một loại nhiên liệu được tạo ra từ khí thu được, đồng thời mở rộng việc thu giữ và lưu trữ carbon và khí mê-tan thải ra trong khi khoan dầu, thay vì chỉ giải phóng các hạt vào không khí.
Các nhà nghiên cứu đã báo cáo những tiến bộ đầy hứa hẹn với cả hai công nghệ này, mặc dù cả hai công nghệ này đều chưa hiệu quả về mặt chi phí hoặc có nhiều thị trường.
Nasser cũng nói rõ rằng công ty có ý định đầu tư mạnh vào khí đốt tự nhiên hóa lỏng, nắm bắt nhu cầu đang bùng nổ ở các nước giàu có hơn, vốn coi LNG là phương pháp sạch hơn than hoặc dầu thô để tạo ra điện và sản xuất nhựa.
Aramco đang có kế hoạch đầu tư lớn để tăng sản lượng LNG trong nước, tiến đến xuất khẩu. Ảnh Aramco
Aramco có kế hoạch chi 110 tỷ USD để tăng gấp đôi sản lượng LNG trong nước và bắt đầu xuất khẩu trong vòng vài năm tới.
Vào năm 2023, họ đã đầu tư 500 triệu USD vào MidOcean Energy, một công ty ở Washington, D.C., đang phát triển các dự án LNG ở Australia.
Reeve của PIF cho biết: "Họ hiểu rằng dầu mỏ không hẳn là tương lai của nền kinh tế toàn cầu. Vì vậy, họ đang phòng ngừa rủi ro đặt cược của mình bằng cách chuyển sang khí đốt".
Các yếu tố khác của kế hoạch năng lượng xanh đang dần hình thành.
Công ty năng lượng con của Aramco có 30% cổ phần trong một nhà máy năng lượng mặt trời đang được xây dựng trên bờ Biển Đỏ, nơi được cho là sẽ lớn nhất thế giới khi đi vào hoạt động vào năm tới.
Và năm ngoái, Aramco tuyên bố sẽ phát triển địa điểm thử nghiệm đầu tiên cho hydro xanh, một loại nhiên liệu được tạo ra bằng cách sử dụng năng lượng tái tạo để điện phân nước tại Neom, thành phố tương lai trị giá 500 tỷ USD của PIF.
Chiến lược này có những hạn chế về môi trường, nhưng về mặt lý thuyết, nó có ý nghĩa về mặt tài chính: Người Saudi cần càng ít dầu cho nhu cầu tiêu dùng của mình thì càng có thể xuất khẩu nhiều hơn trên thị trường thế giới và bán với giá cao hơn nhiều.
Jim Krane, chuyên gia năng lượng vùng Vịnh tại Đại học Rice ở Houston, cho biết: "Sau cùng thì người Saudi đã bắt đầu đầu tư vào năng lượng xanh sau khi hết lời hứa này đến lời hứa khác".
Ông cho biết thêm, cho đến gần đây, "Saudi đã đặt ra rất nhiều mục tiêu to lớn nhưng không thể đạt được 10% trong số đó".
Những kế hoạch khổng lồ
Sự hoành tráng đã được thể hiện sống động tại Cannes, tại triển lãm thương mại bất động sản mới đây.
Tại lõi của The Mukaab, một tòa tháp xoắn ốc sẽ cung cấp các cơ sở bán lẻ, ăn uống, khách sạn và giải trí, trong khi các tầng trên sẽ chứa các căn hộ dân cư. Ảnh Arabnews
Trên những chiếc bàn có kích thước bằng căn phòng là các mô hình của toàn bộ thành phố mới đang được xây dựng, bao gồm cả hai khu vực mới của Riyadh, nơi có kế hoạch tổng thể bao gồm việc tăng gấp đôi dân số vào năm 2030, tạo ra một đô thị với khoảng 15 triệu người.
Nó bao gồm một khu vực trung tâm thành phố ở Riyadh, được gọi là Murabba mới, đang được xây dựng lại từ đầu.
Ở trung tâm của đô thị sẽ là một khối lập phương khổng lồ có kích thước mỗi cạnh một phần tư dặm, tòa nhà đơn lẻ lớn nhất thế giới tính theo thể tích, "đủ để chứa 20 Tòa nhà Empire State".
Thành phố này dự kiến khai trương vào năm 2030 gồm một tổ hợp văn phòng, khách sạn và khu dân cư. Ở trung tâm của tòa nhà là một hình ảnh ba chiều giống như Sphere (quả cầu LED khổng lồ, trị giá 2,3 tỷ USD) ở Las Vegas, nhưng lớn hơn khoảng 20 lần.
Khó có thể đo lường được quy mô của các dự án.
Valentin Toubeau, Giám đốc chiến lược của ROSHN, bộ phận bất động sản của PIF, cho biết tại Cannes: "Chúng tôi sắp phát triển 400.000 ngôi nhà vào năm 2030".
Ông liệt kê một số nhu cầu của mình: 4 triệu cánh cửa và một lượng thép đủ để quấn vòng quanh thế giới nhiều lần.
Trong một hội trường khác có mô hình của Neom, dự án lớn nhất của PIF. Nó giống như một tiền đồn giống khoa học viễn tưởng trên Biển Đỏ, nơi về lý thuyết sẽ hình thành nên một thành phố mới với 9 triệu dân.
Điều không thể tin được là ở quốc gia dầu mỏ lớn nhất thế giới, thành phố này sẽ cấm tất cả các phương tiện vận chuyển bằng nhiên liệu hóa thạch, bao gồm cả ô tô.
Neom sẽ chứa cư dân của mình trong một chuỗi các tòa nhà chọc trời được kết nối dọc theo một dải hẹp dài 110 dặm được gọi là The Line, tất cả đều được xây dựng trên vùng đất hoang.
Và giữa khung cảnh sa mạc gồ ghề sẽ là khu nghỉ dưỡng trượt tuyết sang trọng đầy đủ dịch vụ mang tên Trojena.
Một góc của thành phố mới Neom đang được xây dựng ở Biển Đỏ. Ảnh Neom
Jean-Philippe Patesson, một kỹ sư người Bỉ giám sát khu trượt tuyết, nói với một nhóm ở Cannes: "Thách thức chính là hậu cần. Không có nước, không có đường, không có phương tiện đi lại", ông nói.
Chính vì vậy, "Khi bạn giải quyết xong một vấn đề, 10 vấn đề khác sẽ xuất hiện", ông nói.
Trong các cuộc phỏng vấn, những người giám sát các dự án cho biết MBS xem xét kỹ lưỡng các kế hoạch của họ. Ông yêu cầu cập nhật thường xuyên tiến độ của các dự án và không mấy kiên nhẫn nếu nhận thấy có sự chậm trễ.
Jerry Inzerillo, Giám đốc điều hành của Diriyah, khu thể thao, bán lẻ, trường đại học và văn phòng trị giá 62,2 tỷ USD đang được xây dựng theo phong cách adobe cũ trên một địa điểm hoàng gia lịch sử ở rìa của thành phố Riyadh, cho biết: "Ông ấy tham gia vào từng chi tiết, phê duyệt mọi bản vẽ".
Inzerillo, người đã chuyển đến Riyadh từ New York vào năm 2018 để phát triển dự án cho PIF, cho biết ông đã đến Cannes sau cuộc họp thâu đêm với MBS, trong đó nhà lãnh đạo Ả Rập Xê Út đã thảo luận, vào khoảng 3 giờ sáng, về việc bố trí một cơ sở hạ tầng như một vòm lớn được quy hoạch cho đại lộ Diriyah, có kích thước giống hệt Đại lộ Champs-Elysées của Paris.
Tiền ở đâu?
Thái tử và Al-Rumayyan phải đối mặt với một vấn đề trước mắt nhiều hơn là các chi tiết kiến trúc: Làm thế nào để thanh toán cho tất cả các dự án đắt tiền này?
Trong nhiều năm, vương quốc này đã cần bán dầu của mình với giá 80 USD/thùng để cân bằng ngân sách, một lý do khiến MBS chọn cắt giảm sản lượng dầu của Saudi vào năm ngoái, thay vì bán thêm dầu để giúp giảm lạm phát.
Trên thực tế, các nhà phân tích dầu mỏ tin rằng việc cấp vốn đầy đủ cho Neom, Diriyah và các thành phố hấp dẫn khác sẽ đòi hỏi giá dầu thậm chí còn cao hơn, "có thể là mức giá ba chữ số", Croft của RBC cho biết.
Hình ảnh đồ họa một trung tâm thương mại mới thuộc siêu dự án Diriyah. Ảnh Gulfnews
Theo một số ước tính, nếu không có các siêu dự án (gigaproject) này, ngân sách của vương quốc có thể thặng dư một chút ở mức giá dầu hiện nay.
Nhưng mức giá 100 USD/thùng dường như khó có thể sớm xảy ra do nhu cầu toàn cầu yếu và nguồn cung dầu tăng vọt từ Mỹ và Guyana.
Điều này khiến Ả Rập Saudi phải vay mượn trên thị trường vốn để thực hiện tham vọng của mình: Nợ chính phủ nước này đã tăng khoảng 20 lần, lên 253,6 tỷ USD, kể từ năm 2014, theo các con số của công ty nghiên cứu CEIC Data.
Đó là sự đánh đổi mà MBS vui vẻ chấp nhận trong ngắn hạn. Có một điều, những tòa nhà hào nhoáng, công viên, địa điểm vui chơi giải trí giúp thu hút hàng triệu du khách.
Chính phủ nước này cho biết doanh thu du lịch của họ đạt khoảng 66 tỷ USD vào năm ngoái, tăng hơn 50% trong một năm, theo ước tính hồi tháng 2 của công ty tài chính Jadwa Investment ở Riyadh.
Tuy nhiên, việc xây dựng những dự án hoành tráng ngày càng trở nên tốn kém.
Có sự cạnh tranh gay gắt về công nhân xây dựng, nhiều người trong số họ đến từ Ấn Độ, nơi có nhiều dự án xây dựng đang được triển khai. Các vật liệu như đồng, thép cây và thủy tinh ngày càng tăng giá vì nhu cầu cao, đẩy chi phí lên cao.
Jadwa nói: "Chi phí vượt mức [dự toán] là điều không thể tránh khỏi".
Các nhà thầu, kiến trúc sư và kỹ sư ở Cannes nhận thức sâu sắc về thị trường dầu mỏ, và hiệu quả hoạt động qua từng năm của Aramco.
Inzerillo nói: "Tất cả các dự án giga của chúng tôi đều có một kế hoạch. Nếu chúng tôi ở mức 80 USD [một thùng] trở lên, chúng tôi có thể tiếp tục. Nếu giá dầu giảm, nó sẽ trở thành một dự án được thực hiện theo từng giai đoạn", ông nói.
"Tất cả chúng tôi đều có kế hoạch với nhiều giai đoạn khác nhau", ông cho biết thêm.
Còn quá sớm để biết liệu Inzerillo có được cấp vốn cho tất cả các nhu cầu của Diriyah, hay liệu 9 triệu người Ả Rập Saudi sẽ đi vòng quanh Neom trên tàu điện hay không?
Nhưng chừng nào Aramco còn bơm dầu thì ảnh hưởng tài chính và chính trị sẽ còn thúc đẩy thêm những ý tưởng khổng lồ của Ả Rập Saudi trong tương lai.
