Nghịch lý lãi suất: Lãi suất huy động tăng, lãi suất cho vay giảm

Các số liệu thống kê đối với 11 ngân hàng thương mại lớn cho thấy, áp lực lãi suất đã bắt đầu ảnh hưởng tiêu cực tới kết quả kinh doanh của các ngân hàng này ngay từ quý I/2017.

Tính đến cuối quý I/2017, tăng trưởng cho vay khách hàng trung bình của 11 ngân hàng trong thống kê đạt 4,97%, trong khi tăng trưởng huy động đạt 3,35%. Tuy nhiên, trung bình lãi suất đầu ra của 11 ngân hàng thương mại quý I/2017 là 7,21% - giảm từ mức 7,3% quý IV/2016. Trong khi đó, trung bình lãi suất đầu vào tăng lên 4,3% từ mức 4,23% quý trước đó.

Thống kê cho thấy có 6 ngân hàng cải thiện được chênh lệch lãi suất, song mức cải thiện trung bình chỉ đạt 0,26%, trong khi 5 ngân hàng còn lại có mức chênh lệch lãi suất thu hẹp trung bình khoảng 0,81%. Các ngân hàng có sự thay đổi mạnh nhất là SHB (-2,07%), STB (-0,84%), VPB (+0,53%) và VIB (-0,42%).

Dù các ngân hàng đã nỗ lực đẩy mạnh sang mảng bán lẻ với mức lãi suất cao hơn, song nhìn chung lãi suất đầu ra trung bình vẫn giảm trong khi lãi suất đầu vào tăng nhẹ, khiến mức chênh lệch lãi suất trung bình của 11 ngân hàng giảm nhẹ 0,16% so với quý trước đó.

Ngay từ đầu năm, thanh khoản của hệ thống ngân hàng đã có dấu hiệu suy yếu, khi nhiều ngân hàng đồng loạt nâng lãi suất chứng chỉ tiền gửi, và lãi suất huy động dù không có biến động mạnh song vẫn đang trong xu hướng đi lên.

Trên thị trường tiền tệ, trong 4 tháng đầu năm, NHNN đã bơm ròng hơn 12.500 tỷ đồng, còn kênh liên ngân hàng vẫn duy trì mức lãi suất khá cao với mức lãi suất cho vay qua đêm trung bình là 4,2%.

Ngay từ đầu năm, các ngân hàng đã gặp khó khăn đối với việc cải thiện chênh lệch lãi suất, do các tỷ lệ an toàn hoạt động ở mức khá cao và vượt quy định.

Thống kê của NHNN cho thấy tỷ lệ cấp tín dụng so với nguồn vốn huy động (LDR) của khối NHTM nhà nước là 95,58% và khối NHTM cổ phần là 80,79%, trong khi tỷ lệ LDR tối đa theo quy định của Thông tư 06 là 90% đối với NHTM nhà nước và 80% đối với NHTM cổ phần.

Như vậy, nhìn chung các NHTM đang có hệ số LDR vượt trần quy định và sẽ sớm phải tăng vốn huy động để đảm bảo tuân thủ quy định tại Thông tư 06. Việc cạnh tranh tăng vốn huy động trong khối ngân hàng sẽ khiến lãi suất đầu vào tiếp tục tăng lên trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung - dài hạn tuy hiện chưa chạm trần quy định, song vẫn đang trong lộ trình giảm dần. Năm 2016, tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung - dài hạn tối đa là 60%, đến năm 2017 giảm còn 50% và năm 2018 sẽ tiếp tục giảm xuống 40%.

Tuy hiện tại, nhìn chung các ngân hàng vẫn tuân thủ quy định tỷ lệ nói trên (tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn trung bình của các NHTM cổ phần là 39,93% vào thời điểm cuối năm 2016), song để đảm bảo tuân thủ đúng lộ trình đề ra, các ngân hàng sẽ phải cơ cấu dần lại kỳ hạn các khoản cho vay và huy động. Việc này cũng sẽ gây ảnh hưởng đến lãi suất, do lãi suất trung - dài hạn luôn cao hơn lãi suất ngắn hạn.

Theo dự báo của giới chuyên gia kinh tế, các yếu tố vĩ mô sẽ gây áp lực lên lãi suất ngân hàng trong thời gian tới. Lợi suất trái phiếu Chính phủ 5 năm, sau khi gần chạm đáy 2 năm hồi giữa tháng 2, đã bật tăng trở lại và hiện đang dao động quanh mức 5,3%.

Lạm phát cũng tăng nhanh từ đầu năm và hiện đang ở mức 0,9% so với đầu năm và 4,3% so với cùng kỳ năm ngoái, tính đến cuối tháng 4/2017. Với sự hồi phục của giá nguyên liệu gần đây, có thể lạm phát sẽ tăng trong thời gian tới. Trong khi đó, đối với lãi suất đầu ra, Chính phủ vẫn ra sức kêu gọi ngân hàng duy trì lãi suất cho vay ổn định để hỗ trợ doanh nghiệp.

Ngoài ra, GDP tăng trưởng chậm trong quý I, ngành nông nghiệp gặp khó khăn khi thịt heo rớt giá ảnh hưởng lớn đến nông dân và doanh nghiệp, ngành khai khoáng chưa tăng trưởng như kỳ vọng... ít nhiều cũng sẽ ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của khối ngân hàng, bởi Chính phủ có thể đưa ra chủ trương hỗ trợ doanh nghiệp và yêu cầu ngành ngân hàng tham gia.

Chẳng hạn, ngay từ tháng 3, Ngân hàng Nhà nước đã chỉ đạo các ngân hàng thương mại dành ít nhất 100 nghìn tỷ đồng từ nguồn vốn huy động để thực hiện chương trình cho vay ưu đãi đối với lĩnh vực nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao với mức lãi suất thấp hơn lãi suất cho vay thông thường từ 0,5-1,5%./.