Có những yếu tố làm cho người ta luôn bất ngờ với đại dịch, là mỗi đại dịch thường do một loại virus mới, hoặc một biến chủng mới của một loại virus mà con người đã từng biết đến, gây ra và cách thức xuất hiện của đại dịch cũng thường bất ngờ, mỗi lần nó xuất hiện là đều từ các quốc gia hoặc vùng lãnh thổ khác nhau. Không có quốc gia nào là “đặc quyền” cho việc xuất hiện đại dịch cả. Thực tế, trong đời mỗi chúng ta, đều được biết đến nhiều đại dịch đã diễn ra trong lịch sử phát triển của nhân loại thông qua “dấu vết để lại” của nó. Đại dịch COVID này rồi cũng sẽ đi qua, sẽ để lại dấu vết, chắc chắn là như thế!

Vậy thì chúng ta hãy thử xem lại một số các đại dịch từ xa xưa đến hiện nay, xem chúng có những đặc điểm chung và riêng như thế nào, dấu vết để lại của nó ra làm sao, biết đâu mỗi người sẽ tự rút ra được những kinh nghiệm giúp ich cho mình trong ứng xử, để thích ứng an toàn trước đại dịch.

Đại dịch Athens là đại dịch đầu tiên con người ghi nhận lại trong lịch sử, xảy ra vào năm 430 trước CN, xuất hiện từ Ethiopia, lan qua Libya, Ai Cập rồi tới thành Athens của Hy Lạp. Tác nhân lây truyền là qua các chiến binh trong cuộc chiến tranh Peloponnisos với người Sparta. Trong vòng 4 năm, hai phần ba dân số trong vùng ảnh hưởng đã chết vì dịch bệnh và Athens thất thủ. Từ đại dịch trong tiếng Anh là pandemic là có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp gọi tên đại dịch này. Triệu chứng của dịch là sốt, mất nước, chảy máu lưỡi và họng, da sưng đỏ và lở loét. Ngày nay, người ta biết đó là bệnh thương hàn

Đại dịch Antonine xảy ra năm 165 sau CN ở La Mã, giết chết 25% những người nhiễm bệnh. Đến cả vị Hoàng đế Aurelis Antoninus cũng bị chết, nên người ta lấy tên ông đặt cho đại dịch. Triệu chứng của dịch này là bị sốt, tiêu chảy, mất nước và xuất hiện các vết mủ nhỏ trên da rồi vỡ ra thành sẹo lõm. Dấu vết của đại dịch này chính là bệnh đậu mùa.

Đại dịch Cyprian từ năm 249 đến 262, xuất hiện từ Ethiopia, Bắc châu Phi, Ai Cập và lan rộng ra, làm suy yếu của cả một đế chế. Năm 444, nó tái phát ở nước Anh. Triệu chứng của bệnh là nôn mửa, tiêu chảy, sốt cao, lở loét họng và chân tay, là tổng hợp các triệu chứng của dịch cúm xuất huyết và đậu mùa.

Đại dịch Justinian, năm 541 xuất hiện và lan rộng ở Ai Cập, Palestine, Byzantine và cả vùng địa Trung Hải. Đó là bệnh dịch hạch, mầm bệnh là từ chuột và bọ chét, gây ra cái chết của gần một nửa số người ở các thành phố và một phần tư dân số phía Đông Địa Trung Hải. Năm 588, dịch này lan sang Pháp, làm chết 25 triệu người. Nó tiếp tục lan ra Châu Âu và thế giới, tới năm 700, giết chết một nửa dân số Châu Âu và hơn 25% dân số thế giới.

Đại dịch Hansen, tức là dịch hủi hay bệnh phong hàn, xuất hiện ở Châu Âu trong thế kỷ thứ 11, gây ra nỗi sợ hãi kinh hoàng trước các triệu chứng như lở loét toàn thân, mặt mũi biến dạng và các ngón tay chân bị rụng dần đi. Nhiều người có tuổi đã từng chứng kiện dịch bệnh này ở Việt Nam. Ngày nay, bệnh này được điều trị khá dễ dàng bằng thuốc kháng sinh.

Đại dịch Cái chết đen diễn ra trong ba năm 1347- 1350, lan rộng ở châu Á, châu Phi gây ra 137 triệu cái chết. Triệu chứng của dịch này giống như dịch hạch và thêm nữa là người bệnh bị đen dần da đi cho đến chết. Tác nhân gây bệnh là một dạng biến chủng của virus gây ra dịch hạch. Đến năm 1855, đại dịch hạch còn xuất hiện một lần nữa, bắt đầu từ Trung Quốc, lan sang Hong Kong và Ấn Độ, gây bệnh cho hơn 15 triệu người. Như vậy, nhân loại đã trải qua ba lần đại dịch hạch là Justinian, Cái chết đen và dịch hạch năm 1855.

Đại dịch tả năm 1817, bắt đầu ở Ấn Độ, lan sang Nga và bùng phát mạnh ở Châu Âu. Dịch tả đã có ở tất cả các châu lục từ thế kỷ 16, đến đầu thế kỷ 19 mới bùng phát mạnh với 6 lần xuất hiện. Triệu chứng của dịch tả là nôn mửa, tiêu chảy, mất nước và điện giải trầm trọng gây ra sốc nặng, dẫn đến tử vong.

Đại dịch sởi Fiji, xuất hiện ở đảo Fiji năm 1875, giết chết hơn 40.000 người, tức là khoảng một phần ba dân số ở đây.

Đại dịch cúm Nga, diễn ra từ năm 1889 đến 1890, lan từ Nga ra Châu Âu, sang Bắc Mỹ, Nam Mỹ và châu Phi, gây ra khoảng một triệu ca tử vong

Đại dịch cúm Tây Ban Nha bùng phát từ Madrid (Tây Ban Nha) đầu năm 1918 đến giữa năm 1919 thì biến mất. Nó gây ra tác hại lớn ở Pháp, Mỹ và Sierra Leone, làm 20% dân số thế giới mắc bệnh, gây ra 50 triệu ca tử vong.

Đại dịch cúm châu Á năm 1957 là đại dịch cúm lần thứ 3 trong thế kỷ 20, xuất hiện ở Hong Kong gây ra 14.000 cái chết, rồi lan sang Mỹ, tiếp tục gây thêm gần 700.000 ca tử vong. Đại dịch đã được khống chế nhanh chóng bằng vaccine.

Đại dịch AIDS, xuất hiện từ năm 1981 ở Tây Phi rồi lan ra toàn thế giới, cho đến nay vẫn còn tồn tại, làm chết 35 triệu người từ khi được phát hiện cho đến hiện tại.

Những đại dịch được đề cập hết sức vắn tắt nói trên, có thể vẫn chưa đầy đủ, nhưng qua đó có thể đưa ra vài nhận xét:

Các đại dịch, ban đầu xuất hiện ở khoảng cách khá xa nhau, nhưng rồi cứ dần ngắn lại. Đến thế kỷ 19 và 20, mỗi thế kỷ đã có đến 4 lần đại dịch.

Các đại dịch thường theo quy luật chuyển biến dần thành bệnh đặc hữu rồi thành bệnh thông thường do con người tìm ra được vaccine phòng bệnh và các loại thuốc điều trị. Cũng có loại dịch bệnh tự nhiên mất đi do con người tự miễn dịch và virus không còn khả năng lây nhiễm nữa.

Đại dịch HIV/AIDS cho đến nay vẫn chưa có vaccine phòng tránh và cũng chưa có thuốc điều trị triệt để, tuy nhiên con người đã biết cách phòng tránh lây nhiễm qua thực hiện tình dục an toàn và truyền máu, huyết thanh đúng quy trình.

Các virus gây ra các dịch bệnh hiện nay vẫn tồn tại mà con người không phát bệnh là do đã được tiêm chủng. Các quy định về tiêm chủng là theo những tiêu chuẩn thống nhất trên quy mô toàn cầu.

Đầu thế kỷ 21, đã có một số dịch bệnh có nguy cơ thành đại dịch, như dịch cúm gia cầm lây sang người, nhưng đã được phát hiện và ngăn chặn kịp thời.

So sánh đại dịch COVID với những đại dịch trước đó, chúng ta thấy con người đã ứng phó tốt hơn rất nhiều. Đã có nhiều loại vaccine và các loại thuốc để điều trị sớm. Phác đồ điều trị đã và đang được tiếp tục hoàn thiện…

Dù hiện nay đang xuất hiện nhiều biến thể, con người đang hết sức cảnh giác và chắc chắn đại dịch này sẽ phải qua đi như một quy luật mà con người đã tạo dựng nên.

Bài liên quan

Vắc-xin mới có thể giúp thế giới đối phó với COVID và đại dịch tiếp theo

Bất chấp đại dịch, xu hướng ô tô thể thao đang 'ngầm' lên ngôi tại Việt Nam?

Đại dịch sẽ bị dập tắt trong năm 2022?

Bất chấp đại dịch COVID-19, kim ngạch xuất khẩu toàn ngành nông nghiệp lập kỷ lục 48,6 tỷ USD