Nhìn lại thị trường M&A năm 2022

Sự ổn định của nền kinh tế Việt Nam, xuất phát trước hết từ những biện pháp kiên quyết của Chính phủ nhằm ngăn chặn sự lây lan của đại dịch COVID-19, cùng với những nỗ lực kích thích tăng trưởng kinh tế, thu hút đầu tư nước ngoài, cộng thêm sự ổn định của tiêu dùng được thúc đẩy bởi nhu cầu trong nước, đã kích hoạt các thương vụ M&A gia tăng trong năm 2021.

Tuy nhiên, trong năm 2022, các bên tham gia thị trường M&A có xu hướng chi tiêu thận trọng hơn, một phần là do những lo ngại về địa chính trị trên toàn cầu, phần khác là do nguy cơ lạm phát cao và đà tăng lãi suất của các ngân hàng trung ương gây ảnh hưởng lớn đến các giao dịch xuyên quốc gia.

Bước vào năm 2022, các hoạt động M&A có chiều hướng đi xuống, và về cơ bản đã quay về mức trước đại dịch. Các nhà đầu tư trong năm 2022 thường là nhà đầu tư chiến lược nhiều hơn so với đầu tư tài chính, và có xu hướng tìm kiếm những giao dịch mang lại các giá trị cộng hưởng, bên cạnh việc đòi hỏi một mức lợi nhuận cao hơn để bù đắp cho rủi ro ngày càng cao. Trong 10 tháng đầu năm 2022, tổng giá trị giao dịch M&A tại Việt Nam đạt mức 5,7 tỷ USD - giảm khoảng 35% so với cùng kỳ năm trước, trong khi số lượng giao dịch giảm xuống mức dưới 350 giao dịch - tương đương mức giảm 50% so với số lượng gần 700 giao dịch của năm 2021.

Không chỉ tổng giá trị giao dịch của thị trường M&A sụt giảm, năm 2022 cũng chứng kiến sự sụt giảm cả về quy mô giao dịch bình quân. Quy mô giao dịch bình quân đối với một thương vụ đã giảm từ 31,1 triệu USD năm 2021 xuống còn 16,5 triệu USD trong 10 tháng đầu năm 2022. Số lượng các megadeals (giao dịch có giá trị trên 100 triệu USD) được ký kết trong 10 tháng đầu năm 2022 đã giảm khoảng một nửa xuống còn 13 thương vụ so với 22 thương vụ trong cùng kỳ năm trước.

Trong khi lĩnh vực bất động sản tiếp tục hấp dẫn các nhà đầu tư do nhu cầu tăng cao đối với bất động sản văn phòng và bất động sản công nghiệp, bên cạnh sự trầm lắng tạm thời của bất động sản nhà ở, thì ngành hàng tiêu dùng chứng kiến sự phục hồi về niềm tin và chi tiêu tăng cao của người tiêu dùng sau đại dịch.

Nền kinh tế Việt Nam trong năm 2022 đã và đang được thúc đẩy bởi ba xu hướng lớn, mà một trong số đó là sự gia tăng nhanh chóng về số lượng cũng như khả năng thanh toán của người tiêu dùng thuộc tầng lớp trung lưu, cùng với tốc độ đô thị hóa nhanh chóng trên cả nước. Người tiêu dùng trung lưu với thu nhập tăng nhanh ngày càng đòi hỏi những sản phẩm và dịch vụ tốt hơn, cung cấp nhanh hơn và thanh toán thuận tiện hơn, dẫn đến sự phát triển vượt bậc của thương mại điện tử, các chuỗi nhà hàng, cà phê, và cửa hàng tiện lợi.

Xu hướng lớn thứ hai là sự chuyển dịch sang năng lượng tái tạo và và tầm quan trọng ngày càng tăng của phát triển bền vững - điều này thu hút sự quan tâm đáng kể của các nhà đầu tư trong và ngoài nước đối với năng lượng tái tạo và các dịch vụ tiện ích.

Sau cùng nhưng không kém phần quan trọng là sự phát triển rộng rãi của quá trình số hóa trong toàn bộ nền kinh tế, tác động đến tất cả các doanh nghiệp trong mọi lĩnh vực, đặc biệt là các doanh nghiệp trong ngành dịch vụ tài chính ngân hàng, bán lẻ và hậu cần.

Tuy hoạt động M&A trong lĩnh vực Tài chính ngân hàng đã chững lại trong 10 tháng đầu năm 2022, dự kiến lĩnh vực quan trọng này sẽ trở lại là trọng tâm của các giao dịch M&A trong năm 2023 và những năm sau đó khi một số thương vụ lớn đã được chuẩn bị nhiều năm có thể được chốt trong năm tới.

Thị trường M&A năm 2022 đã chứng kiến một số giao dịch lớn từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Giao dịch lớn nhất (trị giá 523,4 triệu USD) đến từ một trong những công ty hàng đầu trong ngành bất động sản mua lại Capital Place – một cao ốc văn phòng hạng A nằm ở trung tâm của Hà Nội. Cũng trong lĩnh vực bất động sản, Novaland đã nhận được một khoản đầu tư 250 triệu USD từ Warburg Pincus - một quỹ đầu tư tư nhân quốc tế.

Mới đây, trong lĩnh vực Năng lượng - Tiện ích, EDP Renovaveis, S.A. (EDPR) - nhà cung cấp năng lượng tái tạo nổi tiếng có trụ sở chính tại Madrid, Tây Ban Nha, đã ký kết với Tập đoàn Xuân Thiện để mua hai dự án điện mặt trời tại tỉnh Ninh Thuận với tổng công suất 200MW với giá 284 triệu USD.

Trong lĩnh vực Hàng tiêu dùng không thiết yếu, Công ty TNHH Sherpa - trực thuộc Công ty Cổ phần Tập đoàn Masan, đã mua lại 65% vốn của Công ty Cổ phần Phúc Long Heritage với giá 260,6 triệu USD. Trong cùng lĩnh vực, Seletar Investments, Seatown Private Capital Master Fund và Periwinkle từ Singapore đã mua lại 36% cổ phần của Golden Gate với trị giá khoảng 234 triệu USD. Đáng chú ý, Seatown là quỹ đầu tư của Seatown Holdings tại Singapore - một thành viên của Temasek.

Năm 2022 đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể cả về số lượng và giá trị giao dịch M&A trong lĩnh vực Năng lượng & Tiện ích. Trong 10 tháng đầu năm 2022, giá trị giao dịch trong lĩnh vực này đã tăng gấp 5 lần so với năm 2021 để đạt mức 676 triệu USD. Những yếu tố tạo động lực chính dẫn đến sự thay đổi này là các ưu đãi của Chính phủ đối với lĩnh vực năng lượng tái tạo và phát triển bền vững, cũng như xu hướng phát triển bền vững ngày càng trở nên mạnh mẽ.

Một điểm đáng chú ý khác là, nếu như trước đây các hoạt động M&A chủ yếu xuất phát từ các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là Thái Lan, Singapore, Nhật Bản và Hàn Quốc thì trong năm qua, thị trường chứng kiến sự chuyển dịch sang các công ty trong nước khi các công ty lớn như Vin Group, Vinamilk, Novaland… ngày càng đóng vai trò tích cực hơn trong các hoạt động M&A.

Trong 10 tháng đầu năm 2022, các nhà đầu tư trong nước chiếm thị phần lớn nhất trên thị trường M&A, một phần do các giao dịch xuyên quốc gia chậm lại vì đại dịch kéo dài và những lo ngại về địa chính trị ngày càng tăng.

Sau các nhà đầu tư Việt Nam, những nhà đầu tư đến từ Singapore, Hoa Kỳ, Hàn Quốc và Tây Ban Nha là những bên mua hoạt động tích cực nhất trong năm nay.

Triển vọng năm 2023

Tuy vẫn còn nhiều lo ngại về sự bất ổn kinh tế trong và ngoài nước, thị trường M&A năm 2023 chứa đựng nhiều cơ hội.

Với sự bất ổn của nền kinh tế toàn cầu, nền kinh tế Việt Nam được dự báo sẽ bước vào thời kỳ tăng trưởng chậm hơn sau khi đã phục hồi nhanh chóng sau đại dịch Covid, trong đó mức tăng trưởng GDP năm 2022 dự kiến là khoảng 8%. Ngay cả khi tốc độ tăng trưởng chậm lại khoảng 6 – 6.5 % vào năm 2023 và những năm sau đó, Việt Nam vẫn là ngôi sao đang lên trên bình diện thị trường toàn cầu, do hầu hết các nền kinh tế khác đều được dự đoán có mức tăng trưởng thấp hơn rất nhiều, thậm chí là tăng trưởng âm. Trong bối cảnh đó, có thể kỳ vọng những cơ hội M&A tại Việt Nam vẫn sẽ rất phong phú trong năm 2023, bất chấp những lo ngại từ khó khăn kéo dài của nền kinh tế toàn cầu và những bất ổn địa chính trị.

Liên quan đến các cơ hội M&A trong năm 2023, một số yếu tố nổi bật là:

- Trong lĩnh vực dịch vụ tài chính ngân hàng, đang có một số thương vụ lớn tiềm năng có thể làm thay đổi cục diện của thị trường M&A nếu được ký kết trong năm 2023; 

- Với nỗ lực của Chính phủ trong việc tái cấu trúc các doanh nghiệp nhà nước, có thể có một số thương vụ thoái vốn nhà nước ra khỏi các doanh nghiệp lớn, từ đó mang lại luồng sinh khí mới cho thị trường M&A;

- Những xu hướng lớn vẫn đang chi phối nền kinh tế Việt Nam như ''Kinh doanh xanh - Go Green'' và ''Tầng lớp trung lưu đang nổi lên'' và ''Số hóa'' sẽ mang lại nhiều cơ hội cho lĩnh vực Năng lượng và Tiện ích, ngành bán lẻ, Công nghê tài chính (Fintech), ngành Công nghệ Y tế và Giáo dục (Healthtech và Edutech).

Một cuộc khảo sát gần đây do KPMG thực hiện với các khách hàng giúp hiểu rõ hơn tâm lý của nhà đầu tư đối với các hoạt động M&A trong năm 2023 và những năm sau đó.

Theo hầu hết những người tham gia khảo sát thì lạm phát và lãi suất cao là hai trong số những thách thức lớn nhất đối với hoạt động M&A trong năm 2023. Theo đó, các khách hàng của KPMG dự đoán rằng đinh giá doanh nghiệp sẽ giảm xuống trong năm 2023, từ đó làm gia tăng sự hấp dẫn của thị trường. Nhiều người được hỏi cho rằng suy thoái kinh tế và định giá thấp sẽ mang lại những cơ hội M&A hấp dẫn, từ đó xuất hiện các giao dịch tốt hơn mức trung bình với các giá trị thu được cho cả người mua và người bán.

Cũng theo khảo sát trên, hầu hết những người được hỏi đều cho rằng số lượng giao dịch M&A trong năm 2023 hoặc sẽ tương tự như năm 2022, hoặc tăng lên.

Điều kiện thị trường không thuận lợi sẽ buộc các nhà đầu tư phải thận trọng hơn với các tiêu chí định giá để giao dịch "đáng đồng tiền bát gạo". Sự gia tăng của phong trào ''ESG'' (Môi trường - Xã hội - Quản trị) cho thấy rằng đây sẽ là xu hướng không thể đảo ngược trong các giao dịch M&A để việc chốt giao dịch nhận được cái gật đầu từ phía các Hội đồng đầu tư.

Bài liên quan

Thị trường M&A: bên mua đang nắm ưu thế!

Thị trường M&A 2023: Thời cơ cho 'thợ săn' dày vốn

Thị trường M&A bất động sản Việt Nam năm 2022: 'Thỏi nam châm' hút vốn ngoại

Thị trường M&A: Sự trỗi dậy của các nhà đầu tư trong nước