Các thợ săn thủy ngân của Manila đang thực thi nhiệm vụ. Sau khi ghé thăm một khu chợ lân cận, họ quay trở lại văn phòng trong một khu chung cư ở ngoại ô thành phố để đánh giá các loại kem làm sáng da.

Tại bàn làm việc trong trụ sở của tổ chức Môi trường EcoWaste Coalition (EWC) của Philippines, nhà vận động an toàn hóa chất Thony Dizon đã sẵn sàng công cụ điều tra của mình: máy phân tích huỳnh quang tia X (XRF). Thony Dizon mở khóa, nhấc thiết bị và nhắm nó vào một cái lọ nhỏ màu trắng có chứa kem màu bơ. XRF mất vài giây để chiếu ánh sáng đỏ và sau đó đo các photon phát ra từ hợp chất. Nhấp nháy, nhấp nháy, nhấp nháy "FAIL" (lỗi), thiết bị đọc kết quả.

Lọ kem 5 USD, được dán nhãn Goree Beauty Cream with Lycopene, đã đăng ký 23.000 phần trên 1 triệu thủy ngân (23ppm), theo XRF. Trong khi đó chỉ 1ppm thủy ngân đã được coi là nguy hiểm. Trong thử nghiệm thứ hai, một lọ có nhãn Goree Day & Night Whitening Cream đo được 19.900ppm. Cả hai sản phẩm đều bị Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Philippines cấm, sau các thử nghiệm tương tự của EcoWaste, nhưng Dizon không ngạc nhiên khi các thương nhân địa phương vẫn bán mặt hàng này. "Kinh doanh là kinh doanh", ông nói.

Tập đoàn của Dizon, cùng với các nhà quản lý và những người ủng hộ trên toàn thế giới, chỉ đang vạch ra bề mặt của một cuộc khủng hoảng thủy ngân toàn cầu. Thủy ngân là thành phần thường xuyên xuất hiện trong một thị trường kem làm sáng và xà phòng vốn đang phát triển nhanh chóng. Thị trường được cho là trị giá khoảng 20 tỷ USD hàng năm này, một con số bao gồm các sản phẩm hợp pháp và an toàn (hoặc an toàn hơn), hàng giả của các sản phẩm đó, và xà phòng và kem giá rẻ có khả năng chứa thủy ngân. Có thể khó để biết loại bình hoặc chai nào được đưa vào thị trường.

M. Arslan Tariq, tổng giám đốc phát triển công nghệ và kinh doanh tại Goree Cosmetics Pvt. tại Lahore, Pakistan, cho biết các sản phẩm Goree đích thực không chứa thủy ngân và các sản phẩm được EcoWaste thử nghiệm ở Manila là hàng giả 100%. 

Các đặc tính độc hại của thủy ngân đã có từ huyền thoại: Trong Cuộc phiêu lưu của Alice ở Xứ sở thần tiên, Mad Hatter nổi điên vì một hợp chất thủy ngân đã tàn phá hệ thống thần kinh của anh ta. Tuy nhiên, hàng trăm triệu phụ nữ, và số lượng đàn ông ngày càng tăng, thực sự đang tắm trong các thứ chất độc hại này.

Việc sử dụng kem làm sáng da và xà phòng lan tỏa khắp các khu vực rộng lớn trên toàn cầu. Trong đó, châu Á chiếm thị phần lớn nhất. Tổ chức Y tế Thế giới phát hiện ra rằng 40% phụ nữ được thăm dò ở Trung Quốc, Ấn Độ và các nước châu Á khác cho biết họ thường xuyên sử dụng các sản phẩm làm sáng da. Châu Phi cũng là một thị trường lớn.

Về lý thuyết, cần có sự giúp đỡ: Một hiệp định quốc tế nhằm kiểm soát ngộ độc và ô nhiễm thủy ngân, được ký bởi 128 quốc gia, sẽ có hiệu lực vào năm tới. Sau năm 2020, việc sản xuất, nhập khẩu hoặc xuất khẩu các loại mỹ phẩm có nhiều hơn một chút thủy ngân sẽ bị cấm theo một trong nhiều điều khoản của Công ước Minamata về Thủy ngân. Nhưng làm thế nào để đi vào thực thi là một vấn đề khác. Tại một số quốc gia, việc bổ sung thủy ngân vào các loại kem và xà phòng không phải là bất hợp pháp.

Các nhà sản xuất sử dụng các hợp chất thủy ngân vì nó có thể ức chế sự hình thành melanin. Đôi khi da ban đầu có vẻ sáng mà không có phản ứng ngay lập tức. Tuy nhiên, về lâu dài, thủy ngân thường tạo ra làn da không khỏe mạnh có màu không đồng đều. Tổn thương thần kinh và thận là tiếp theo.

Các thiệt hại là không giới hạn với khách hàng. Phần lớn thủy ngân từ kem và xà phòng kết thúc trong nước thải, nơi nó bị methyl hóa và xâm nhập vào chuỗi thức ăn. Một trường hợp khủng khiếp đã xảy ra vào những năm 1950 tại thị trấn Minamata của Nhật Bản, một nhà máy hóa chất đã đổ thủy ngân vào vịnh Minamata, nơi các loài cá ăn vào, sau đó được người dân địa phương lại ăn cá. Khoảng 900 người đã chết, và hơn 2.000 người mắc phải một dạng ngộ độc thủy ngân hiện được gọi là bệnh Minamata, với các triệu chứng từ yếu cơ đến điên loạn, tê liệt và tử vong. Dị tật bẩm sinh cũng là một hệ lụy.

Việc bán phá giá đã dừng lại, ở Minamata và các nơi khác, và thế giới đã biết về ngộ độc thủy ngân trong hải sản. Tuy nhiên, ngành công nghiệp và người tiêu dùng vẫn sử dụng từ nhiệt kế đến bóng đèn và pin. Ví dụ, trong khai thác vàng, thủy ngân được sử dụng để tách vàng khỏi quặng trong một quy trình mà nếu không được xử lý đúng cách sẽ dẫn đến ô nhiễm thủy ngân.

Ranh giới giữa các chất làm sáng da có chứa thủy ngân và các chất làm sáng da nói chung là tính kinh tế. Các công ty mỹ phẩm toàn cầu lồng ghép sử dụng thủy ngân; các sản phẩm làm sáng của họ thường chứa các dẫn xuất của Vitamin C và hydroquinone có thể tạm thời cản trở sản xuất melanin và aren sắt được coi là nguy hiểm với số lượng nhỏ. Nhưng các chiến dịch quảng cáo khiến cho các sản phẩm này hấp dẫn  người tiêu dùng. Những người tiêu dùng có thu nhập thấp hơn, những người có thể mua một lọ LápOréal Paris White Perfect (11,50 USD ở Philippines) bị thu hút bởi những sản phẩm rẻ hơn gây hại cho họ.

Tại Pakistan năm ngoái, chính phủ nước này đã tiến hành các thử nghiệm cho thấy chỉ 3 trong số 59 sản phẩm có mức thủy ngân dưới 1ppm. (Nhưng không tiết lộ tên thương hiệu.) Một nghiên cứu năm 2017 ở Trinidad và Tobago đã tìm thấy mức thủy ngân đáng kể trong tất cả 15 sản phẩm được thử nghiệm.

Làm sáng da được đặc biệt coi trọng trong các xã hội với sự phân biệt giai cấp lịch sử giữa những người làm việc trên đồng ruộng và giới thượng lưu có thể đủ khả năng để tránh ánh nắng mặt trời. Ở Philippines, 300 năm dưới sự cai trị của Tây Ban Nha và sau đó là sự cai trị của Mỹ đã củng cố một quan niệm về vẻ đẹp là phải trắng và cao, trong khi cơ thể người Philippines thường là thấp và đen, ông Andoy Evangelista, một nhà xã hội học tại Đại học Philippines cho biết.

Các vết sẹo do thủy ngân gây ra trên da Grace Reguyal là rõ ràng. Khi cô ấy ngẩng đầu lên và đưa tay từ tai, xuống cổ, rồi đến xương đòn, những vết rỗ xuất hiện. Vào một ngày tháng 7, cựu nhân viên tổng đài 27 tuổi này ngồi trên ghế sofa trong nhà cô ở thành phố nhỏ Malolos của Philippines khi cô bé 3 tuổi chơi gần đó. "Khi bạn là một người da trắng ở Philippines, bạn sẽ được cho là xinh hơn nhiều", Regalal nói. "Đó là chuẩn mực cho vẻ đẹp của người dân Philippines".

Cô ấy thường xuyên đăng ảnh tự sướng trên Facebook, cùng một trang web nơi cô ấy tìm thấy các sản phẩm đã thay đổi cuộc đời mình. Năm ngoái, cô đã mua các sản phẩm được dán nhãn là Goree Beauty Cream with Lycopene và xà phòng Goree, và sử dụng chúng hàng ngày trong ba tuần. Cô bị nổi mẩn đỏ ở mặt và cổ, và nó lan sang con qua tiếp xúc với da. Một số bài đăng trên Facebook của cô hiện cảnh báo những người khác nên cảnh giác và khuyến khích mọi người hài lòng với màu da của chính họ.

Nhiều sản phẩm được EcoWaste xác định là có nồng độ thủy ngân cao nhất được quảng cáo tự do trên EBay, Amazon và Facebook. Những công ty này có các quy tắc yêu cầu người bán tuân thủ luật pháp địa phương, nhưng đó chỉ là một trò chơi. Ví dụ, Feique, một loại kem từ Trung Quốc, có sẵn trên EBay. Mô tả cho biết loại kem này có chứa khoáng chất. Súng bắn tia EcoWaste đã phát hiện lần lượt 19.200ppm và 14.300ppm thủy ngân trong các loại kem ngày và đêm của Feique. Một bức thư gửi cho nhà sản xuất tại địa chỉ Quảng Châu trên bao bì đã được trả lại là có địa chỉ không chính xác và không thể tìm thấy thông tin liên hệ bổ sung. Trả lời một cuộc điều tra từ Bloomberg, EBay cho biết họ sẽ loại bỏ các sản phẩm Feique và thêm chúng vào danh sách sàng lọc.

Kem Goree cũng có sẵn trên Amazon thông qua các đại lý độc lập. Tariq, giám đốc điều hành của Goree, cho biết ông không thể mua phiếu giảm giá cho các sản phẩm có nhãn Goree không được mua trực tiếp từ công ty. Những sản phẩm giả mạo tốt nhất của Trung Quốc rất thuyết phục, ông nói, thậm chí đôi khi chúng ta không thể biết được. Công ty đã gửi kết quả kiểm tra của Hội đồng nghiên cứu khoa học và công nghiệp Pakistan do chính phủ điều hành. Kem làm đẹp Goree with Lycopene được thông qua.

Tariq cũng chuyển những gì ông gọi là mẫu xác thực đến văn phòng Bloomberg từ Hồng Kông. Chúng đã được kiểm tra bởi Trung tâm kiểm tra và tiêu chuẩn Hồng Kông. Các sản phẩm của Goree đã bị lỗi: Kem làm đẹp Goree with Lycopene chứa 5.430ppm thủy ngân; Kem làm trắng da ngày & đêm chứa 43ppm thủy ngân. Tariq cho biết những phát hiện này là bất khả thi, và không thể tranh cãi về kết quả kiểm tra.

Tuy nhiên, các cửa hàng ở Manila đôi khi giữ các thương hiệu nằm trong danh sách đen phía sau quầy hàng còn chợ đen tìm mọi cách để bán. Nhiều loại kem bị cấm tại Philippines được gửi về nhà từ những người lao động ở nước ngoài ở những nơi như Trung Đông, bên trong các hộp hàng hóa cá nhân cho gia đình họ. Sau đó, bán lại trên các cửa hàng online.

(Theo Bloomberg)

Bài liên quan

Trước thông tin vụ cháy gây nhiễm độc do thủy ngân, Công ty Rạng Đông nói gì?

Sơ tán người dân quanh vùng cháy Công ty Rạng Đông vì thủy ngân

Thị trường mỹ phẩm hút nhà đầu tư mới

Thế hệ Z đang mở toang cánh cửa thị trường mỹ phẩm dành cho nam