Theo quy hoạch được duyệt, phân khu đô thị sông Hồng có chiều dài 40 km từ cầu Hồng Hà đến cầu Mễ Sở, thuộc địa giới hành chính của 55 phường, xã thuộc 13 quận, huyện: Hoàn Kiếm, Ba Đình, Tây Hồ, Bắc Từ Liêm, Hai Bà Trưng, Hoàng Mai, Long Biên, Đan Phượng, Mê Linh, Đông Anh, Gia Lâm, Thường Tín và Thanh Trì. Quy hoạch có 3 phân đoạn chính, được chia thành các phân khu R1-R2, R3-R4 và R5.
Phối cảnh khu R1-R2 trong quy hoạch chi tiết của đồ án phân khu đô thị sông Hồng. Ảnh: Viện Quy hoạch.
Khu vực R1-R2 với quy mô dân số là khoảng 40.000 người, diện tích gần 550 ha, có ranh giới phía đông là cầu Thăng Long và phía tây là cầu Hồng Hà. Đây là khu vực phát triển không gian sinh thái, bảo tồn tính tự nhiên trên cơ sở các làng xóm ven đô được dần đô thị hóa và đất bãi, đất nông nghiệp (trồng rau, hoa màu, cây cảnh…).
Khu vực này nằm dọc trục đê hữu Hồng với đa số làng nghề sản xuất gỗ, tre, vật liệu xây dựng, làm rượu... ở Đan Phượng; đất nông nghiệp trồng rau, hoa màu ở Đông Anh và Mê Linh, cùng các hoạt động thương mại, vận chuyển do có cụm cảng Chèm.
Đồng thời, với địa phận bao gồm một phần quận Bắc Từ Liêm, nơi đây tiệm cận nhiều khu công nghiệp, nhà máy sản xuất.
Trong tương lai, khu vực này được định hướng phát triển công viên chuyên đề với mô hình trang trại sinh thái và nông nghiệp đô thị phục vụ du lịch và các khu vực đa chức năng gắn với các hoạt động thương mại, dịch vụ, vận chuyển. Đồng thời sẽ có 2 cây cầu được xây mới để kết nối giao thông trong khu vực là cầu Hồng Hà và cầu Thượng Cát.
Trong khu chức năng R1-R2, khu vực bờ tả sông Hồng (bên phải ảnh) là vùng được phép phát triển đô thị với bãi đất Chu Phan - Tráng Việt thuộc địa phận huyện Mê Linh. Trong tương lai, đây là vùng được nghiên cứu xây dựng mới với tỷ lệ 5%, khu vực dân cư tập trung chiếm 220 ha, định hướng phát triển vùng theo mô hình sinh thái và nông nghiệp.
Khu vực bờ hữu sông Hồng thuộc địa phận huyện Đan Phượng và quận Bắc Từ Liêm hiện đang có mật độ dân cư cao hơn, tập trung đông đúc dọc theo đường đê. Theo quy hoạch, tuyến đường đê hữu Hồng (từ cầu Hồng Hà đến cầu Thanh Trì) và tuyến đê tả Hồng (từ cầu Thượng Cát đến cầu Thanh Trì) sẽ được xây dựng mới thành trục đường chính với quy mô 6-10 làn xe.
Hiện nay, dọc trục đê hữu Hồng của khu chức năng R1-R2 có nhiều làng nghề sản xuất gỗ, tre, vật liệu xây dựng, làm rượu... ở Đan Phượng. Trong ảnh là làng nghề mộc và sơ chế gỗ tại xã Liên Trung (Đan Phượng, Hà Nội), các thôn xóm, khu dân cư tại đây có rất nhiều xưởng sơ chế gỗ, mộc. Đây cũng là nghề chính của địa phương, nhờ nghề này mà Liên Trung là một trong những xã có nền kinh tế hộ gia đình mạnh nhất huyện.
Khu vực R3-R4 có ranh giới ở phía đông là cầu Thăng Long và phía tây là cầu Thanh Trì. Phân khu này có quy mô dân số trên 181.000 người, tổng diện tích khoảng 686 ha.
Khu vực này được định hướng là khu vực đa chức năng với các công trình công cộng văn hóa, thương mại dịch vụ và các không gian cảnh quan thúc đẩy tiện nghi giải trí của đô thị ở khu vực bãi giữa, trục không gian lịch sử liên kết khu vực Hồ Tây – Cổ Loa.
Đây được xem là khu vực trung tâm của phân khu đô thị Sông Hồng, với phía Bắc gồm các khu vực làng xóm đô thị hóa thuộc huyện Đông Anh, quận Long Biên và khu vực đất bãi được nghiên cứu xây dựng. Phía Nam thuộc các quận nội đô như Tây Hồ, Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Hoàng Mai gồm đất ở đô thị với mật độ rất cao, đất bãi và khu vực bãi giữa.
Khu vực này có mật độ cao là đất đô thị, đất bãi và khu vực bãi giữa. Đặc biệt, theo quy hoạch, bãi đất Tàm Xá - Xuân Canh ở chân cầu Nhật Tân (địa phận huyện Đông Anh) là vùng được phép phát triển đô thị, trong tương lai sẽ được nghiên cứu xây dựng mới với tỷ lệ 15% - cao nhất trong 8 bãi sông Hồng được nghiên cứu quy hoạch.
Nằm trong vùng được phát triển đô thị, cảng Hà Nội được nghiên cứu chuyển đổi công năng theo hướng chủ yếu phục vụ du lịch, kết hợp bốc dỡ hàng sạch. Tuyến đường sắt qua cầu Long Biên sẽ không còn trong tương lai, thay vào đó là các cầu đường sắt đô thị kết nối khu vực phía bắc và nam sông Hồng. Hà Nội dự kiến xây dựng 6 tuyến đường sắt đô thị, trong đó tuyến số 1 đi qua sông Hồng tại vị trí cầu Long Biên mới cách cầu hiện hữu 75 m về phía thượng lưu.
Giao thông hai bên bờ sông khu vực R3-R4 sẽ được kết nối với 2 cây cầu được xây mới là cầu Tứ Liên và cầu Trần Hưng Đạo (quy mô 6 làn xe cơ giới, 2 làn hỗn hợp). Ngoài ra, thành phố cũng xác định xây dựng bổ sung giai đoạn 2 của cầu Vĩnh Tuy và nghiên cứu bổ sung, mở rộng cầu Thăng Long.
Khu chức năng R3-R4 được định hướng là khu vực đa chức năng với các công trình công cộng, văn hóa, thương mại dịch vụ và không gian cảnh quan thúc đẩy tiện nghi giải trí của bãi giữa, trục không gian lịch sử liên kết Hồ Tây - Cổ Loa với cầu Tứ Liên kết nối giao thông hai bên bờ sông.
Khu vực R5 có phía bắc là cầu Thanh Trì, phía nam là cầu Mễ Sở, phía đông là đường đê và ranh giới giữa Hà Nội - Hưng Yên. Dân số tại đây dự kiến là 77.800 người, diện tích 1.687 ha.
Với địa giới hành chính chủ yếu thuộc quận Hoàng Mai và Gia Lâm, dân cư sinh sống tại đây chủ yếu làm nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làng nghề trong đó nổi bật là làng gốm Bát Tràng.
Có ranh giới phía bắc là cầu Thanh Trì, phía Nam là cầu Mễ Sở, khu chức năng R5 là không gian sinh thái trọng tâm của phân khu đô thị Sông Hồng với các khu vực nông nghiệp trồng rau màu, cây cảnh, các khu vực nuôi trồng thủy sản cùng các làng nông nghiệp truyền thống và các công trình di tích lịch sử.
Phần lớn diện tích 2 bờ sông thuộc khu chức năng R5 theo quy hoạch đều là vùng được phép phát triển đô thị. Trong đó, bờ hữu sông Hồng của khu R5 là bãi đất Hoàng Mai - Thanh Trì 1, Thanh Trì 2, có cảng Khuyến Lương được quy hoạch là cảng container kết hợp với cảng tổng hợp. Cảng Khuyến Lương cùng cảng Hà Nội được quy hoạch là 2 cảng chính trong đồ án phân khu sông Hồng.
Bờ tả sông Hồng của khu R5 có bãi đất Kim Lan - Văn Đức nằm trong vùng phát triển đô thị. Theo phân khu chức năng, nơi đây được định hướng cải tạo hệ thống dân cư hiện trạng và hệ thống hạ tầng kỹ thuật tạo sự liên thông trong khu vực. Đồng thời, tổng thể quanh khu vực này sẽ tổ chức không gian công viên đa dạng bao gồm công viên sinh thái phục hồi tự nhiên, công viên nông nghiệp.
Trong đồ án phân khu đô thị sông Hồng, Hà Nội cũng dự kiến nâng cấp, xây dựng mới các cảng địa phương theo quy hoạch bao gồm cụm cảng Chèm – Thượng Cát, cảng Tàm Xá, cảng Thanh Trì, cảng Bát Tràng.
Cảng hành khách và vị trí bến thủy phục vụ giao thông thủy trên sông Hồng sẽ được thực hiện theo dự án riêng và được nghiên cứu bố trí trong giai đoạn sau. Đồng thời, để kết nối giao thông 2 bờ sông tại khu chức năng R5, trong thời gian tới, Hà Nội dự kiến xây mới 2 cây cầu là cầu Ngọc Hồi và cầu Mễ Sở.
Làng hoa Xuân Quan và làng gốm Bát Tràng là 2 làng nghề truyền thống trong khu R5. Với khu vực này, thành phố dự kiến bảo tồn và khôi phục các giá trị tự nhiên, văn hóa phục vụ du lịch và phát triển các khu đa chức năng gắn với hoạt động thương mại, dịch vụ, vận chuyển, làng nghề…
Quy hoạch là cơ sở pháp lý để thực hiện cải tạo chỉnh trang, tái thiết hệ thống dân cư hiện hữu được tồn tại, bảo vệ; bảo tồn các công trình di tích, kiến trúc có giá trị lịch sử, kết hợp khai thác quỹ đất phát triển mới tạo lập diện mạo cảnh quan đô thị hai bên sông Hồng. Nội dung này có ý nghĩa hết sức thiết thực để ổn định đời sống nhân dân khu vực ngoài đê, đáp ứng được mong mỏi nhiều năm nay.