Ba năm trở lại đây, “Đầu tư chứng khoán” trở thành cụm từ quen thuộc với đông đảo người dân. Có thể dễ dàng bắt gặp chủ đề này ở khắp mọi nơi, các quán café, trên bàn nhậu, cuộc gặp mặt… hay ấn tượng hơn hình ảnh anh tài xế công nghệ vừa lái xe vừa xem bảng giá chứng khoán....
Nền kinh tế Việt Nam ngày càng mở và phát triển, việc tìm kiếm một kênh đầu tư sinh lời trở thành nhu cầu thiết yếu của người dân trong bối cảnh lãi suất tiết kiệm ngân hàng duy trì ở mức thấp nhằm hỗ trợ sản xuất. Tuy nhiên, với trình độ kiến thức tài chính chưa tương xứng, nhiều người bị hấp dẫn bởi những chiêu trò huy động vốn lãi suất cao, có thể kể đến như vụ GFDI ở Đà Nẵng không thể trả 3.700 tỷ đồng nợ gốc cho 7.500 nạn nhân; hay vụ lừa đảo do Phó Đức Nam (Mr. Pips) được xác định có gần 3.000 bị hại với tổng số tiền lừa đảo hang nghìn tỷ đồng.
Nâng cao chất lượng nhà đầu tư cá nhân được đánh giá là mục tiêu quan trọng trong chiến lược đưa thị trường chứng khoán (TTCK) nói riêng và thị trường tài chính nói chung phát triển bền vững. Quyết định 1726/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 29/12/2023 phê duyệt Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030 nhấn mạnh giải pháp nâng cao chất lượng nhà đầu tư cá nhân gắn với đào tạo, phổ cập kiến thức và thông tin tuyên truyền: xây dựng chiến lược đào tạo tổng thể cho nhà đầu tư, xác định mục tiêu, đối tượng và lộ trình phù hợp theo từng giai đoạn phát triển của TTCK.
Liên quan đến chủ đề này, Tạp chí Nhà Đầu tư đã có cuộc trao đổi với ông Lê Đức Khánh – Giám đốc Phát triển năng lực Đầu tư, CTCP Chứng khoán VPS.
Chiến lược phát triển TTCK đến năm 2030 có nội dung là “Nâng cao chất lượng nhà đầu tư cá nhân”. Ông đánh giá thế nào về chất lượng nhà đầu tư cá nhân trên TTCK hiện nay?
Ông Lê Đức Khánh: Số lượng các nhà đầu tư ngày càng gia tăng, không chỉ dừng lại ở các nhà đầu tư đã có trải nghiệm, có kiến thức tài chính mà còn cả tầng lớp trí thức, giới trẻ - vốn gia tăng nhanh chóng trong các năm gần đây.
Tuy nhiên trình độ, kiến thức và độ hiểu biết của các nhà đầu tư không đồng đều, các chương trình đào tạo ở các trường đại học vẫn chưa sát thực tế, chất lượng, độ am hiểu lĩnh vực tài chính còn thấp.
Điều này cũng dễ hiểu bởi TTCK mới được nhà đầu tư quan tâm nhiều hơn trong 4 năm trở lại đây, trong khi các nước khác trên thế giới đã đi trước chúng ta hàng chục, thậm chí hàng trăm năm. Tại Mỹ, giai đoạn những năm 40-50 thế kỷ trước cũng có rất nhiều người không quan tâm hoặc không biết đến TTCK nhưng đến nay, số lượng nhà đầu tư chứng khoán Mỹ đã chiếm đến hơn 1/4 dân số.
Quá trình xã hội hóa giao dịch chứng khoán ở Việt Nam cũng chỉ mới bắt đầu, hiện vẫn còn khoảng cách xa so với các quốc gia phát triển hơn trên thế giới. Bởi vậy, chúng ta cần thời gian, cần vai trò của các cơ quan quản lý, thành viên thị trường và các trường đại học để đẩy mạnh quá trình này.
Phải chăng những hạn chế về năng lực, nhận thức tài chính của một bộ phận không nhỏ nhà đầu tư là nguyên nhân góp phần dẫn đến những vụ lừa đảo quy mô lớn trên thị trường?
Ông Lê Đức Khánh: Sự kém hiểu biết, chưa nhận thức đúng hoặc đơn giản là tâm lý muốn giàu nhanh là nguyên nhân lớn khiến các nhà đầu tư dễ quên đi rủi ro khi tham gia thị trường, hoặc đôi khi đánh giá thấp việc quản trị rủi ro. Đầu tư vào những tài sản, cổ phiếu mà nhà đầu tư hiểu rõ sẽ đem lại lợi nhuận có thể thấp hơn nhưng an toàn hơn so với việc không hiểu rõ về ngành nghề, cổ phiếu, doanh nghiệp… mà vẫn xuống tiền.
Việc nâng cao kiến thức, nhận thức về thị trường cũng như các các sản phẩm tài chính trên thị trường sẽ giúp cho NĐT dễ dàng phân biệt được cơ hội hay rủi ro, nhằm tìm ra kênh đầu tư phù hợp với chiến lược phân bổ tài sản, khẩu vị rủi ro, khả năng tài chính của mỗi nhà đầu tư cá nhân điển hình.
Với vai trò là công ty chứng khoán hàng đầu hiện nay và là thành viên tích cực trên thị trường, VPS đã và đang triển khai các hoạt động gì để góp phần nâng cao nhân thức, năng lực nhà đầu tư, hướng tới triển khai thành công chiến lược phát triển TTCK đến năm 2030?
Ông Lê Đức Khánh: Chúng tôi luôn tiên phong đi đầu trong việc hướng tới các hoạt động đào tạo – xã hội hóa chứng khoán – đào tạo nâng cao trình độ và kiến thức nhà đầu tư.
VPS có nhiều chương trình phối hợp với Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, các bộ ban ngành, các trường đại học…đưa các chương trình đào tạo giáo dục tài chính đến không chỉ người dân, nhà đầu tư, cán bộ nhân viên các doanh nghiệp mà còn là học sinh, sinh viên đang ngồi trên ghế nhà trường.
Các chủ đề đào tạo đa dạng liên quan đến thị trường tài chính, TTCK, kinh tế vĩ mô, cổ phiếu, trái phiếu, các công cụ chứng khoán phái sinh, tích sản, phân bổ tài sản – các chương trình đào tạo có thể được nhân rộng, các chương trình hội thảo, tư vấn, các cuộc thi sinh viên, các Project based learning (phương pháp dạy học qua dự án) tại các trường hoặc tại công ty đều có hiệu ứng lan tỏa tốt.
Đối với các khách hàng, nhà đầu tư, chúng tôi cam kết mang lại giá trị vượt trội bền vững với sứ mệnh nâng cao, phát triển năng lực đầu tư của các nhà đầu tư cá nhân. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng cam kết đồng hành với các nhà đầu tư, không chỉ cung cấp kiến thức, sự trải nghiệm về hoạt động đầu tư mà cả nhận thức về phòng chống lừa đảo công nghệ, bảo mật thông tin trên không gian mạng, bảo vệ các nhà đầu tư trong quá trình tham gia TTCK.
Một trong những giải pháp quan trọng để chuyên nghiệp hóa cơ cấu nhà đầu tư ở Việt Nam là phát triển mạnh thị trường quản lý quỹ. Ông đồng tình quan điểm này không và làm thế nào để thúc đẩy thị trường này phát triển minh bạch và bền vững?
Ông Lê Đức Khánh: Nhiều nhà đầu tư ở Việt Nam tự tin có thể đầu tư tốt và lạc quan quá mức về khả năng của mình, họ cũng ưa chuộng giao dịch đầu cơ trong ngắn hạn. Điều này có thể xuất phát từ việc họ chưa hiểu biết nhiều về sản phẩm chứng chỉ quỹ. Cũng có một số nguyên nhân khác khiến họ e ngại sản phẩm này như vấn đề về niềm tin, minh bạch; hành lang pháp lý chưa hoàn toàn đồng bộ; hay kênh phân phối còn hạn chế…
Tuy nhiên, việc TTCK Việt Nam ngày càng phát triển và triển vọng nâng hạng thị trường trong năm 2025 sẽ giúp chúng ta thu hút nhiều hơn các nhà đầu tư tổ chức, quỹ đầu tư, quỹ ETF vào thị trường. Tôi tin rằng sự tham gia của các nhà đầu tư chuyên nghiệp này sẽ giúp người dân được giáo dục nhiều hơn và hiểu hơn về sản phẩm chứng chỉ quỹ nói riêng và TTCK nói chung. Và từ đó, quá trình xã hội hóa chứng khoán được lan rộng quy mô lớn.
Đối với thị trường chứng chỉ quỹ, tôi nghĩ cần có một số giải pháp thúc đẩy như tạo điều kiện phát triển cho các quỹ hưu trí bổ sung tự nguyện, quỹ đầu tư bất động sản hay các quỹ chuyên biệt khác để đáp ứng nhu cầu đa dạng của nhà đầu tư; phát triển hệ thống phân phối và ứng dụng công nghê; đa dạng hóa kênh phân phối bằng cách tăng cường hợp tác với các công ty fintech, công ty chứng khoán và các nền tảng đầu tư số để mở rộng mạng lưới phân phối chứng chỉ quỹ, giúp nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận sản phẩm quỹ hơn…
Ông có lời khuyên nào dành cho các nhà đầu tư trẻ mới bước chân vào thị trường?
Ông Lê Đức Khánh: Hãy là công dân, nhà đầu tư hiện đại, ham học hỏi, là sinh viên 4.0 – hiểu biết không chỉ về công nghệ, kiến thức tài chính, TTCK mà còn tìm hiểu, trải nghiệm về hoạt động đầu tư trên thị trường.
Chỉ có trải nghiệm, sự hiểu biết về tài chính cá nhân, hoạt động đầu tư giúp các nhà đầu tư trẻ có những bước đi nhỏ đầu tiên của một hành trình lớn trong các năm tháng phát triển của cuộc đời.
Xin trân trọng cảm ơn Ông!
Thực hiện: Huy Ngọc Thiết kế: Hoàng Yến