Trong những tháng cuối năm, thị trường tài chính rúng động với các vụ lừa đảo như Mr. Píp Phó Đức Nam, Công ty GFDI ở Đà Nẵng với quy mô lên đến hàng nghìn tỷ đồng, nhiều cá nhân bị lừa số tiền tính bằng chục tỷ đồng.
Là chuyên gia trong lĩnh vực tài chính, có hơn 12 năm kinh nghiệm quản lý vốn, ông Võ Hoàng Hải, Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng NamABank đã có nhiều chia sẻ cùng Tạp chí Nhà đầu tư quanh câu chuyện đầu tư, cách để trách bẫy lừa đảo.
Nhiều vụ lừa đảo tài chính gần đây như Mr. Pips Phó Đức Nam, Công ty GFDI ở Đà Nẵng khiến người dân hoang mang, ông có thể chia sẻ dấu hiệu nhận biết để tránh bị sập bẫy?
Ông Võ Hoàng Hải: Để tránh bị lừa đảo, tôi cho rằng trước tiên cần hiểu mọi kênh đầu tư đều có sự cân bằng giữa rủi ro và lợi ích mang lại. Ngay cả cùng chủ thể phát hành là ngân hàng nhưng đã có nhiều sản phẩm tài chính với rủi ro và lợi tức khác nhau như tiền gửi kỳ hạn ngắn, tiền gửi kỳ hạn dài, trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi.
Bởi thời gian tiền của nhà đầu tư gắn với một tổ chức càng dài thì rủi ro càng lớn. Hoặc, sản phẩm tài chính có điều khoản khác kèm theo như việc trả lãi khiến cho tổ chức phát hành lỗ thì được phép mang trách nhiệm trả lãi sang năm sau, hoặc khi tổ chức phát hành phá sản thì nghĩa vụ trả nợ từ tiền gửi trước, sau đó mới đến trái phiếu vốn cấp 2, chứng chỉ tiền gửi.
Rộng hơn các kênh đầu tư khác như chứng khoán có mức biến động lớn, nhà đầu tư có thể tìm được lợi nhuận lớn nhưng có thể thua lỗ lớn, khả năng tạo ra lợi nhuận còn phụ thuộc vào có lựa chọn đúng cổ phiếu không. Hay câu chuyện của các kênh đầu tư như bitcoin, vàng đã tăng rất mạnh thời gian qua liên quan đến những vấn đề vĩ mô hơn như có sự thay đổi chính sách, tuyên bố của ông Donald Trump – người vừa đắc cử Tổng thống Mỹ, các ngân hàng trung ương tăng tích trữ vàng, chiến tranh, giảm lãi suất…. Nhưng lên nhanh thì rủi ro đảo chiều cũng nhanh. Nhà đầu tư có chấp nhận được mức rủi ro mất vốn lớn vậy không.
Tôi muốn nhấn mạnh điều này để những người có nguồn tiền tích lũy muốn đầu tư khi thấy một nhóm, hội kín quảng bá chỉ cần đưa tiền sẽ có lợi nhuận trả theo ngày, lợi nhuận có thể lên đến 100%, hay 200 - 300 trăm % thì phải cảnh giác.
Bởi khi chúng ta đưa tiền cho một người, một tổ chức đi đầu tư thì họ cũng bỏ vào các kênh như vàng, USD, cổ phiếu, trái phiếu… Bản thân các kênh đó cũng có lợi nhuận ở mức hợp lý, nếu thấy lợi nhuận gấp nhiều lần thì phải đặt câu hỏi những người, hội nhóm lấy tiền đầu tư vào đâu để tạo ra lợi nhuận gấp nhiều lần so với kênh đầu tư quan sát.
Thực trạng tín dụng đen, cho vay nặng lãi đang rất nhức nhối, gần như chưa có lời giải dù các cơ quan quản lý đã rất nỗ lực thời gian qua. Ông đánh giá các bên liên quan cần có những giải pháp quyết liệt nào để thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của tài chính vi mô, đặc biệt là tại các vùng khu công nghiệp?
Ông Võ Hoàng Hải: Theo tôi quan sát, những người công nhân ở khu công nghiệp gặp rất nhiều vấn đề về tài chính. Có thực tế rất đáng buồn là khi tham gia các chương trình cho vay cải thiện đời sống của công nhân, tuy vay mua sản phẩm cụ thể như điện thoai, xe máy, nội cơm địa…, nhưng người công nhân cần tiền mặt. Do vậy, họ vẫn phải vay để mua chiếc xe nhưng sau đó có bên thu mua chiếc xe với giá 70% để đổi ra tiền mặt giải quyết nhu cầu trước mắt. Điều này dẫn đến gánh nặng, người công nhân không cải thiện được cuộc sống bởi phải chịu khoản vay quá lớn so với số tiền nhận được.
Thêm vào đó, người công nhân hay mắc cái bẫy lãi gốc đều, không biết được lãi suất sẽ cao như thế nào khi vay theo hình thức này. Thông thường, cho vay theo dư nợ giảm dần thì lãi phải trả sẽ giảm dần theo thời gian nhưng với lãi gốc đều thì không như vậy, lãi được tính theo gốc ban đầu nên lãi suất thực trả rất cao, có thể lên đến 70 – 80%. Họ không biết điều này và chỉ biết được là hàng tháng phải trả bao nhiêu. Ví dụ, ở chợ đen cho vay 1 triệu đồng ngày trả 10.000 đồng, ai cũng sẵn sàng vay nhưng sau 1 tháng sẽ là 300.000 đồng, tức 30% một tháng, tính ra năm là 360% một năm, vay 1 triệu nhưng 1 năm thành 4,6 triệu cả gốc và lãi.
Đó là lý do người công nhân cần được chia sẻ kiến thức để hiểu quản lý chi tiêu cá nhân, hiểu về lãi suất và những gánh nặng phải chịu. Tôi cho rằng cơ quan quản lý phải minh bạch về câu chuyện lãi suất trong hợp đồng tín dụng, lãi suất bao nhiêu, quy ra năm, tháng, ngày, gốc đều hay dư nợ giảm dần. Đồng thời, phải có những chia sẻ, đào tạo để người công nhân hiểu được gánh nặng tài chính đang phải đối diện để không phải rơi vào vòng xoáy không lối thoát.
Bên cạnh phanh phui, xử lý các vụ việc, cơ quan quản lý cũng đã có định hướng nâng cao nhận thức, chất lượng nhà đầu tư cá nhân. Ông đánh giá thế nào và có góp ý gì cho cơ quan quản lý?
Ông Võ Hoàng Hải: Tôi cho rằng phanh phui, xử lý các vụ việc chỉ giải quyết được ngọn của vấn đề, còn gốc chính là nâng cao nhận thức về tài chính của toàn dân.
Chúng ta phải xuất phát từ thế hệ học sinh, học trò. Ngay từ khi các em ở trên ghế nhà trường đưa câu chuyện quản lý tài chính cá nhân, đào tạo cho các em có ý thức quản lý chi tiêu một cách khoa học, hiểu về các sản phẩm đầu tư, hiểu thế nào quản lý rủi ro, biết thế nào là hợp lý, bất hợp lý về các sản phẩm tài chính.
Đối với phân khúc ở lứa tuổi tương đối lớn thì phải tổ chức hội thảo, hội nghị để phổ cập kiến thức tài chính. Và nên có các chương trình truyền thông mang tính chất chuyên đề, dài hạn, xuyên suốt. Tôi cho rằng, khi nhiều người được tiếp cận kênh chính thống, những chuyên đề như thế thì sẽ thẩm thấu và giảm thiểu đáng kể các vụ việc lừa đảo tài chính.
Là định chế tài chính, NamABank có giải pháp gì góp phần giúp nâng tầm chất lượng tri thức người đầu tư lên?
Ông Võ Hoàng Hải: NamABank có đề án phát triển tài chính toàn diện, dựa trên 2 trụ cột xanh và số, trở thành một trong những ngân hàng hàng đầu không phải về bán lẻ, hay bán sỉ mà đưa ra hẳn 1 chiến lược tài chính toàn diện. Mục tiêu là để cho những người yếu thế như người ở vùng sâu vùng xa, người cao tuổi, người có vấn đề về thể chất có thể tiếp cận được dịch vụ tài chính, thông tin tài chính để ra quyết định đầu tư.
Chúng tôi cũng đã xây dựng mô hình tài chính One Bank, điểm giao dịch số có thể mở về tận vùng sâu, vùng xa, mang dịch vụ tài chính toàn diện đến mọi nhà, giúp họ thường xuyên cập nhật thông tin tài chính để tránh được các bẫy lừa đảo phát sinh phổ biến ở vùng quê. Tại One Bank, dân cư không kể vị trí địa lý, không kể ngày lễ, ngày tết đều có thể thực hiện được mọi giao dịch từ mở sổ tiết kiệm, mở thẻ, đến thanh toán điện, nước, chuyển khoản… One Bank cũng có chức năng nạp tiền mặt, cung cấp dịch vụ thu hộ…
Trở lại với câu chuyện đầu tư, theo ông, những kênh đầu tư nào hấp dẫn vào năm sau?
Ông Võ Hoàng Hải: Tôi cho rằng kênh bất động sản sẽ là kênh thú vị đáng lưu ý năm sau. Một thời gian dài, đặc biệt là sau tháng 10/2022, những sự cố khủng hoảng trên thị trường tài chính, trái phiếu đã khiến thị trường bất động sản gần như đóng băng ở cả 2 phương diện.
Về nguồn cung, rất nhiều doanh nghiệp lớn gặp khó khăn về tài chính, khủng hoảng, trải qua quá trình tái cơ cấu cộng câu chuyện về mặt pháp lý khiến dự án bị kéo dài, tồn đọng, dẫn đến hầu như không có nguồn cung ra thị trường.
Về cầu, lãi suất có thời điểm đẩy lên 16 – 17%, niềm tin tiêu dùng và nền kinh tế trải qua giai đoạn hết sức khó khăn, thu nhập giảm khiến nhu cầu đầu tư xuống thấp.
Năm 2024 là năm tháo gỡ, tôi nhận định những gì khó khăn nhất đã qua. Các luật Đất đai, Kinh doanh bất động sản, Nhà ở có hiệu lực từ 1/8, thêm hàng loạt cơ chế, chính sách phân quyền sâu cho chính quyền địa phương phát triển nhà ở, lập các tổ công tác để tháo gỡ vướng mắc dự án.
Đồng thời, niềm tin người tiêu dùng trở lại, giao dịch ấm hơn. Theo nhận định của nhiều chuyên gia, gần như không có xác xuất giá cả đi xuống vào năm sau. Rất nhiều nhà đầu tư có thể bước vào thị trường bất động sản khi mà khả năng tăng giá cao so với những năm trước.
Thứ 2 là thị trường cổ phiếu, VN-Index năm nay chưa phá được ngưỡng 1.300 điểm, song, năm sau có rất nhiều triển vọng. Có khá nhiều thông tin bổ trợ như khả năng được nâng hạng từ cận biên lên mới nổi sau động thái của cơ quan quản lý liên quan đến bỏ ký quỹ (Non – Prefunding) cho nhà đầu tư nước ngoài; lợi nhuận doanh nghiệp trên sàn phục hồi đáng kể với sự dẫn dắt của ngân hàng, chứng khoán và doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt là doanh nghiệp FDI…
Thủ tướng Chính phủ đặt mục tiêu phấn đấu GDP đạt 8% năm sau. Động lực đến từ đẩy mạnh hoạt động đầu tư công, tạo sự lan tỏa kéo theo nhiều ngành nghề khác hưởng lợi. Hiện nay, tín dụng tương đương 140% GDP nên tín dụng cần mở rộng khẩu vị hơn, mở room tăng trưởng lên, qua đó giúp lan tỏa về tiêu dùng, đầu tư và sản xuất kinh doanh.
Thêm vào đó, dòng vốn FDI - bệ phóng lớn cho nền kinh tế Việt Nam tiếp tục hưởng lợi từ câu chuyện dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc. Hoạt động xuất nhập khẩu năm nay tiệm cận mức 800 tỷ USD với thặng dư 23 tỷ USD.
Cuối cùng, tôi cho rằng kênh trái phiếu cũng sẽ quay lại sau 2 năm thanh lọc cùng hàng loạt điều chỉnh của Bộ Tài chính, UBCKNN… Năm nay, giá trị trái phiếu phát hành khoảng 400.000 tỷ đồng, trong đó khoảng 70 – 74% là ngân hàng, 15% là bất động sản. Điều này cho thấy niềm tin dần hồi phục, văn bản ban hành của cơ quan quản lý mang tính chất minh bạch thị trường, chặt chẽ hơn và chọn lọc hơn. Do vậy, khi thị trường quay trở lại sẽ trở nên bền vững hơn.
Trái phiếu doanh nghiệp là kênh lãi suất tương đối cao. Tương lai, việc xếp hạng gắn với lãi suất, tổ chức phát hành xếp hạng càng thấp thì lãi suất càng phải cao và nhà đầu tư có quyền được lựa chọn.
Với các kênh đầu tư khác tôi không đánh giá cao. Bởi, USD không phải là kênh phổ biến, vàng thì mức độ rủi ro quá cao và chênh lệch mua bán lớn nên phần lớn rơi vào nhà cái, nhà đầu tư cá nhân khó kiếm lợi. Đặc biệt, sau các biện pháp quản lý NHNN, chênh lệch vàng trong nước và quốc tế chỉ còn 3 – 3,4 triệu đồng/lượng, không đủ lớn tạo xu hướng để kinh doanh vàng. Lãi suất tiền gửi nhích nhẹ theo nhu cầu tăng trưởng tín dụng.
Ông có lời khuyên nào cho nhà đầu tư khi phân bổ danh mục? quản trị rủi ro?
Ông Võ Hoàng Hải: Bản chất gốc của câu chuyện đầu tư chính là rủi ro và lợi ích đi kèm. Tất cả đều có sự đánh đổi nên phải xem khẩu vị rủi ro, sức chịu đựng của bản thân. Về nguyên tắc không nên bỏ trứng vào 1 giỏ vì rủi ro tập trung rất lớn. Thông thường, lợi nhuận quá cao cũng đi kèm với rủi ro mất vốn rất lớn, trong khi đó nếu chỉ đầu tư vào kênh an toàn như trái phiếu chính phủ hay tiền gửi thì rõ ràng không thể kỳ vọng lợi nhuận mang lại hiệu quả cao và bù đắp cho câu chuyện lạm phát.
Do vậy, việc phân bổ danh mục là rất cần thiết, giúp nhà đầu tư hài hòa giữa rủi ro và lợi nhuận. Nhà đầu tư có thể lựa chọn phân bổ một phần ở tiền gửi, chấp nhận rủi ro hơn một chút thì mua chứng chỉ tiền gửi dài hạn hay trái phiếu vốn cấp 2 của tổ chức tín dụng. Một kênh tương đối dễ kiểm soát hơn nhưng vẫn cần phân tích sâu là trái phiếu doanh nghiệp. Kênh thứ ba là cổ phiếu, đối với nhà đầu tư chưa có hiểu biết sâu, không có nhiều thời gian thì có thể mua chứng chỉ quỹ ETF, đây là xu hướng chung của thị trường.
Ông đánh giá thế nào về tiềm năng của ngành quản lý quỹ tại Việt Nam, và đây có phải là một giải pháp quan trọng để nâng cao mặt bằng nhận thức của nhà đầu tư, đồng thời hạn chế tối đa các vụ lừa đảo tài chính?
Ông Võ Hoàng Hải: Theo dự báo của McKinsey & Company, 50% dân số Việt Nam sẽ gia nhập vào tầng lớp trung lưu toàn cầu vào 2035. Khi tích lũy tăng lên thì nhu cầu bảo toàn và gia tăng tài sản trở thành nhu cầu thiết yếu của 50% dân số của Việt Nam, hơn 50 triệu người. Thay vì tự quản lý thì người ta chọn giải pháp ủy thác quản lý tài sản tại các tổ chức chuyên nghiệp. Đó là lý do các tổ chức tư vấn chuyên nghiệp hay công ty quản lý quỹ ra đời.
Năm 2022, quy mô thị trường quản lý quỹ Việt Nam xấp xỉ 5% GDP, thấp hơn nhiều so với nhiều quốc gia trong khu vực như Thai Lan (38% GDP), Malaysia (50% GDP)… Đến năm 2023, Việt Nam có khoảng 107 công ty quản lý quỹ được cấp phép trên thị trường với tổng giá trị 68.000 tỷ đồng.
Về cơ bản, thị trường quản lý quỹ của Việt Nam vẫn đi chậm rất xa so với các thị trường khác và cần học hỏi để hoàn thiện hơn.
Tôi cho rằng, tương lai, quản lý quỹ rất phát triển, bởi đây là xu hướng tất yếu. Các ngân hàng hiện nay cũng đã lập ra các trung tâm quản lý tài sản cho khách hàng, sẽ tư vấn cho nhà đầu tư phân bổ tài sản thế nào, bao nhiêu vào bảo hiểm, bao nhiêu tiền gửi, bao nhiêu vào thị trường chứng khoán…
Nhận thức của nhà đầu tư càng cao, tính minh bạch và hiệu quả hoạt động của các quỹ đầu tư được chứng minh thì nhà đầu tư và quản lý quỹ sẽ gặp được nhau.
Xin trân trọng cảm ơn ông!