Lịch sử tiền ảo, tiền kỹ thuật số không dài, nhưng nó cho thấy sự chuyển dịch của các giai đoạn tài chính và chuyển đổi số, là xu hướng tất yếu trong bối cảnh công nghệ lên ngôi.
Nên biết, không phải đến khi "cơn bão" mang tên Pi Network càn quét khắp mạng xã hội, tiền ảo, tiền kỹ thuật số mới được quan tâm tại Việt Nam. Dù chưa thực sự có khung khổ pháp lý, việc giao dịch, mua bán tiền ảo, tiền kỹ thuật số vẫn diễn ra mạnh mẽ, đặt lệnh, giao dịch trên các sàn tiền ảo quốc tế như Binance, Bybit…
Nhắc đến tiền ảo, tiền kỹ thuật số, không thể không nhắc đến Bitcoin, cái tên định hình nên thị trường tiền ảo của thế giới. Ra đời năm 2009, đến năm 2013, đồng tiền này lập đỉnh 1.000 USD/Bitcoin trước khi tuột giá thê thảm chỉ còn 200 USD trong 2 năm tiếp theo.
Năm 2017, Bitcoin khuấy đảo thế giới với mức tăng 2.000% và biến nhiều nhà đầu tư trở thành tỷ phú chỉ sau một đêm. Hai năm sau, đồng tiền ảo này trượt dốc không phanh về mốc 0,00076USD/Bitcoin và cũng khiến nhiều người cháy túi.
Để có được Bitcoin, người chơi buộc phải sử dụng máy tính để giải các thuật toán hết sức phức tạp. Sau quá trình xử lý, người chủ máy tính sẽ được thưởng một lượng Bitcoin nhất định. Lượng Bitcoin đó sẽ được đưa vào lưu thông và quá trình đó được định danh là "đào Bitcoin".
Sau Bitcoin, các nhà đầu tư bắt đầu quan tâm đến tiền ảo và thị trường bắt đầu được lấp đầy bởi nhiều đồng tiền kỹ thuật số khác. 2013, Dogecoin là memecoin được ra mắt với hình ảnh được lấy cảm hứng từ chú chó Shiba Inu vốn nổi tiếng trên mạng xã hội. Đến năm 2021, cơn sốt đầu tư coin động vật bùng nổ tại thị trường Việt Nam. Những bài viết mua bán, chia sẻ kinh nghiệm đầu tư liên quan đến Dogecoin, Shiba Inu coin, Aquagoat hay Dolphin coin trở thành tâm điểm trên một số hội nhóm tiền mã hóa trên mạng xã hội. Cộng đồng mạng còn "dậy sóng" khi hàng loạt nghệ sĩ Việt quảng bá Dogecoin.
Tính từ tháng 12/2020 đến tháng 6/2021, giá Dogecoin tăng 350%. Từ một đồng coin vô danh vốn được tạo ra như một trò đùa, Dogecoin đã có thời gian làm mưa làm gió khi giá trị vốn hóa vượt mốc 67 tỷ USD.
Thời gian gần đây, giá trị coin động vật đón đợt sụt giảm mới. Dogecoin đã giảm khoảng 26% từ đầu năm đến nay, xuống 0,2349 USD/đồng vào sáng 24/2. SHIB cũng rơi vào trường hợp tương tự. Sau nhiều đợt giảm giá mạnh, giá SHIB hiện chỉ còn 0.00001511 USD/đồng.
Sau Dogecoin, cơn sốt tiền ảo mới được tiếp diễn vào năm 2018 với cái tên Luna Coin, đồng tiền điện tử được phát triển bởi công ty Terraform Labs.
Luna có giá phát hành lần đầu là 0,8 USD/LUNA và có thời điểm đạt mức hơn 119,5 USD/LUNA (tương đương khoảng 2,7 triệu đồng/LUNA) vào đầu tháng 4/2022.
Tuy nhiên đồng tiền này chỉ xuất hiện trong một thời gian ngắn, dù được đánh giá ở top đầu. Cú lao dốc không phanh của đồng tiền này như một đòn giáng mạnh vào niềm tin của nhiều nhà đầu tư tiền ảo tại Việt Nam từ đầu tháng 5/2022.
Và rồi, Pi Network xuất hiện gây nên cơn sốt mới. Ra đời từ 2019 và Pi Network nhanh chóng thu hút sự quan tâm của cộng đồng, với khoảng 60 triệu nhà đầu tư trên toàn cầu. Con số này ở Việt Nam cũng là không nhỏ nếu nhìn vào các cộng đồng Pi, các cuộc thảo luận về đồng tiền này. Dù chưa có con số thống kê chính thức nhưng ước tính sơ bộ, cộng động Pi thủ Việt Nam cũng lên đến cả triệu người.
6 năm kể từ khi ra đời, Pi Network chính thức được niêm yết, cho phép đặt lệnh tại một số sàn giao dịch cấp 2 như MEXC, Bitget, OKX, Gate, Lbank, HTX, BitMart, Bitrue ở mốc 2 USDT/Pi và nhanh chóng tuột xuống còn 0,0006USDT/Pi chỉ trong vài giờ.
Hiện tại, giá Pi xoay quanh mốc 1,7 - 1,8 USDT/Pi và vẫn chưa có thanh khoản thực tế khiến nhiều nhà đầu tư nảy sinh nghi ngờ về tính khả dụng của đồng tiền kỹ thuật số này.
Cơn sốt Pi Network cộng hưởng với sự sôi động của một số đồng tiền kỹ thuật số trước đó cho thấy, đã đến lúc, Việt Nam cần có một khung khổ pháp lý để thúc đẩy phát triển tiền kỹ thuật số, điều mà trước nay thị trường trăm triệu dân không công nhận.
Trong bối cảnh công nghệ phát triển, tài sản số đang là xu hướng của nhiều quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, không ít những kẻ xấu, lợi dụng tâm lý ham làm giàu và thiếu hiểu biết của các nhà đầu tư cá nhân để trục lợi, lừa đảo, lùa gà với những đồng tiền ảo không thực tế. Đơn cử như những vụ việc Mr.Pips, Hồ Quốc Thân… mà Nhadautu.vn từng đề cập.
Kể cả Pi Network, trước khi gây sốt như hiện tại, đồng tiền này từng bị cơ quan chức năng tuýt còi.
Là một trong những người tham gia thị trường tiền kỹ thuật số từ thuở sơ khai, ông Nguyễn Quân Nhi cho rằng, tiền kỹ thuật số, tiền mã hoá không xấu. Nhưng vì nhiều nhà đầu tư cá nhân tại Việt Nam chỉ ham tâm lý FOMO hoặc bị dẫn dắt bởi bạn bè mà thiếu tìm hiểu cặn kẽ, dẫn đến việc bị lừa đảo.
"Nhiều người còn không phân biệt được các khái niệm coin, forex, trade… hay blockchain là gì, vì sao lại là meme coin… mà đã vội nghe những lời "có cánh" để lao vào cơn sốt tiền ảo, dẫn đến thua lỗ nặng hoặc đầu tư những đồng tiền không có giá trị thật", ông Nhi nói với Nhadautu.vn.
Theo vị chuyên gia này, Bitcoin được xem là tài sản số, có giao dịch thực tế đến từ tính chất phi tập trung của công nghệ blockchain và sự minh bạch về thông tin cũng như việc sử dụng thuật toán mã hoá phức tạp để "đào". Còn Pi Network và nhiều đồng tiền điện tử khác không cho thấy điều này.
Đồng quan điểm, trong một bài viết gần đây, chuyên gia đầu tư tiền ảo Nguyễn Hà Minh Thông nhận định, niềm tin vào Pi Network xuất phát từ sự dễ tiếp cận và tầm nhìn đầy tham vọng, trong khi tiềm năng của tiền điện tử nằm ở khả năng thay đổi cách chúng ta giao dịch và lưu trữ giá trị.
"Pi Network và tiền điện tử là hai mặt của một xu hướng lớn: sự chuyển dịch sang nền kinh tế số. Tuy nhiên, cần có sự cân bằng giữa hy vọng và thực tế.
Với người tham gia, thay vì đặt cược mù quáng vào giấc mơ "đổi đời", hãy coi đây là cơ hội tìm hiểu về blockchain và thị trường tài chính mới. Trong thế giới tiền điện tử, kiến thức và sự thận trọng luôn là chìa khóa để biến niềm tin thành giá trị thực sự.
Tiếp đó là sự nhạy bén. Đối với một số nhà đầu tư thông thạo và nhạy bén, sự FOMO tâm lý lạc quan là cơ hội đổi đời cũng là miếng mồi béo bở đối với họ", ông Thông viết và cho rằng, đầu tư coin không đơn thuần chỉ là "niềm tin mãnh liệt để đổi đời"
Theo các chuyên gia, không thể đứng ngoài xu thế của tài chính thế giới, đã đến lúc Việt Nam cần có sự nhìn nhận khách quan và chính sách phù hợp để phát triển và quản lý tiền điện tử, tài sản ảo. Việc này cần sự chung tay của các bên liên quan trong việc tổ chức các khoá học đầu tư tài chính thông minh, quy định chính sách, pháp luật và sự nâng cao hiểu biết của nhà đầu tư.
Lần đầu tiên, tài sản số được quy định trong một dự thảo Luật ở Việt Nam là dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số.
Ngày 6/1, tại buổi góp ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, tài sản số được đề cập tại Điều 13 và 14 của dự thảo Luật này.
"Có ý kiến cho rằng, tài sản số là vấn đề mới, thay đổi nhanh cần có sự đầu tư nghiên cứu, rà soát kỹ hơn và nên giao Chính phủ quy định chi tiết. Ý kiến khác cho rằng, cần nghiên cứu để bổ sung quy định về các loại tài sản số trong dự thảo Luật. Để có thêm cơ sở lý luận và thực tiễn hoàn thiện nội dung này, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đã phối hợp tổ chức làm việc với các cơ quan chuyên môn có liên quan", ông Lê Quang Huy nói.
Mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã ký Chỉ thị số số 05/CT-TTg ngày 1/3/2025 về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, đột phá thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, bảo đảm mục tiêu tăng trưởng cả nước năm 2025 đạt 8% trở lên.
Theo đó, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước được giao đề xuất, trình Chính phủ ngay trong tháng 3 này về khung pháp lý quản lý, thúc đẩy phát triển tài sản số, tiền kỹ thuật số.
Trước đó, phát biểu kết luận buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về mục tiêu tăng trưởng đặt ra cho năm 2025 ở mức 8% trở lên, tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng hai con số trong những năm tiếp theo, Tổng Bí thư Tô Lâm đề cập đến việc quản lý đồng tiền kỹ thuật số.
"Không để chậm chân, không để mất cơ hội, không tạo khoảng cách hoặc khu biệt với các hình thái tài chính mới cũng như những phương thức giao dịch hiện đại", Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh.
Ý kiến của Tổng Bí thư cùng Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ là những tiền đề để hợp pháp hoá việc quản lý và sử dụng đồng tiền kỹ thuật số tại Việt Nam, trong bối cảnh giao dịch tiền ảo đang dần trở thành xu hướng được thế giới chấp thuận và có không ít trường hợp đổi đời từ tiền ảo như Bitcoin. Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, rủi ro pháp lý từ việc lừa đảo, kêu gọi đầu tư tiền ảo không minh bạch vẫn hiện hữu.
Phân tích với Nhadautu.vn, Luật sư Trần Tuấn Anh, Giám đốc Công ty Luật Minh Bạch, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội cho biết, thực tế cho thấy, Nhà nước rất quan tâm đến các vấn đề bảo vệ các nhà đầu tư khi tham gia đầu tư tài chính.
"Tiêu biểu là rất nhiều văn bản quy phạm pháp luật như Nghị định 144/2021/NĐ-CP về xử phạt đối với các hành vi vi phạm quy định về gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức, cá nhân khác, Nghị định 98/2020/NĐ-CP xử phạt đối với các hành vi vi phạm về hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, Bộ luật Hình sự hay Luật Đầu tư, hay sắp tới là Luật Công nghiệp công nghệ số là những cơ sở để người dân tham khảo nhằm bảo vệ quyền lợi của mình", Luật sư Trần Tuấn Anh khẳng định.
Theo ông Trần Tuấn Anh, tính tới thời điểm hiện tại, Việt Nam chưa thừa nhận tiền số, trong khi đồng tiền này dần đã trở thành phương tiện thanh toán, tích trữ ở các quốc gia tiên tiến, hiện đại. Giao dịch tiền số vẫn diễn ra hàng ngày, hàng giờ tại Việt Nam, xong do không có khung pháp lý cho nó, dẫn đến các giao dịch này vẫn coi là giao dịch chui, chưa được pháp luật thừa nhận.
Từ phát biểu của Tổng Bí thư và Chỉ thị của Thủ tướng, chắc chắn các cơ quan quản lý, các nhà làm luật, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính, kinh tế số phải vào cuộc để xây dựng hành lang pháp lý cho giao dịch này. Công nhận đồng tiền số nào, không công nhận đồng nào, giao dịch trên sàn nào là hợp pháp, sàn nào bất hợp pháp ... lúc đó cũng sẽ được công bố, thừa nhận.
Điều này tạo điều kiện cho tiền số - đồng tiền của tương lai sẽ chính thức được thừa nhận và đưa vào quản lý ở Việt Nam.
"Đây là xu thế tất yếu trong thời điểm hiện nay ở Việt Nam. Không làm, không công nhận, không quản lý chúng ta sẽ tụt hậu, sẽ thất thu thuế từ hoạt động chuyển nhượng tiền số này và quan trọng hơn, chúng ta sẽ bị đứng ngoài cuộc chơi chung của cả thế giới", Luật sư Trần Tuấn Anh phân tích.
"Bộ Tài chính đang được giao ngay trong tháng 3 phải báo cáo Chính phủ ban hành nghị quyết. Trong đó cho phép thí điểm vận hành sàn giao dịch tiền số, tiền ảo để các nhà đầu tư, tổ chức, cá nhân ở Việt Nam có nơi để giao dịch, đầu tư, mua bán"
