Tuần trước, sau khi cầu thủ bóng đá Diego Armando Maradona qua đời ở tuổi 60, Tổng thống Argentina ra sắc lệnh tổ chức quốc tang trong ba ngày để tưởng nhớ huyền thoại bóng đá này.

Lễ quốc tang Maradona được tổ chức tại Phủ Tổng thống Argentina. Quốc kỳ được hạ xuống để thể hiện sự tưởng niệm của cả quốc gia. Tổng thống Alberto Fernandes dừng hết các hoạt động khác để cùng nhân dân hòa vào quốc tang.

Sự ra đi của Maradona là một nỗi buồn lớn của cả dân tộc. Người Argentina, thuộc các thế hệ và mọi lứa tuổi, đều ngưỡng mộ và dành tình yêu lớn lao cho Maradona. Những em bé được cha mẹ bế đến hoà vào dòng người dài vô tận tiến vào nơi đặt quan tài Maradona để bày tỏ lòng tiếc thương. Những người già đi lại khó khăn thì có người thân dìu, kiên nhẫn xếp hàng chờ đợi, để được đến khóc trước linh cữu mà từ biệt Maradona…

Quốc tang cho một huyền thoại thể thao, người đã góp phần quan trọng vào việc bồi đắp hình ảnh đất nước, đồng cảm với tình cảm người dân Argentina, nên đã thành sự kiện lớn, nhiều hình ảnh cảm động truyền được đi khắp nơi trên thế giới.

Đây là một lễ quốc tang thứ hai dành cho một con người không có chức vị lớn và quan trọng ở đất nước Argentina. Lễ quốc tang lớn thứ nhất diễn ra cách đây 68 năm ở đất nước này, vào năm 1952, dành cho phu nhân Eva Peron. Bà qua đời khi mới 33 tuổi, là người được Quốc hội Argentina trao tặng danh hiệu “Lãnh tụ tinh thần”. Lễ quốc tang dành cho bà có tới 3 triệu người tham dự.

Cũng giống như Argentina, một số quốc gia trước đây đã tổ chức quốc tang dành cho những con người mang tính biểu tượng làm nên tinh thần của dân tộc mình. Ấn Độ chỉ mới tổ chức hai quốc tang, thì một quốc tang dành cho biểu tượng tôn giáo là Mẹ Teresa và một quốc tang dành cho anh hùng dân tộc Mahatma Gandhi.

Thái Lan tiến hành tang lễ 30 ngày, trong đó có ba ngày quốc tang dành cho nhà sư Somdet Phra Nyanasamvara, là đức Thượng phụ tối cao của Phật giáo Thái Lan khi nhà sư này viên tịch ở tuổi 100. Brazil tổ chức quốc tang dành cho tay đua xe Công thức Một lừng danh Ayrton Senna (1960-1994) mất do tai nạn đua xe. Nước Anh tổ chức quốc tang để tưởng nhớ nhà khoa học vĩ đại Charles Darwin (1809-1882), là cha đẻ Thuyết Tiến hóa. Chính quyền Đài Loan làm quốc tang cho nữ danh ca Đặng Lệ Quân (Teresa Teng, 1953-1995)…

Có những lễ tang không phải là quốc tang, nhưng sự đau buồn và kết nối làm thành một khối, còn lớn hơn cả quốc tang. Người ta thường khóc khi vĩnh biệt người mình ngưỡng mộ và yêu thương đi vào cõi vĩnh hằng. Nhưng khóc không phải là cách duy nhất để thể hiện đau buồn. Có khi, trong lễ tang, người ta kể về những chuyện vui về người đã mất và cười, như là để tiễn biệt một con người đã mang những niềm vui của họ ra đi vĩnh viễn. Có những đám tang, thay vì những cảm giác sầu bi, thì âm nhạc vang lên thánh thót để chia sẻ nỗi buồn...

Cũng có khi, trong đám tang, từ vô tận dòng người buồn thương, lại dào dạt những tràng vỗ tay như một tiễn biệt đau đớn. Đấy là cái cách người Nga vĩnh biệt ca sỹ Valentina Tolkunova yêu quý của mình. Tolkunova là nữ ca sỹ đậm chất Nga nhất trong các ca sỹ Nga. Thời Xô viết người ta khóc khi nghe Tolkunova hát. Liên bang Xô viết tan rã, bão gió chính trị tràn qua, người ta càng rưng rưng lệ khi nghe Tolkunova cất tiếng hát. Những bài hát về sự vĩnh cửu trái tim con người với tình yêu, niềm vui, nỗi khổ đau, cô đơn và dịu dàng…

Năm 2010, Tolkunova đột quỵ khi đang biểu diễn ở Belarussia và qua đời sau đó một tháng. Linh cữu của bà được đặt tại cung trang trọng nhất trên phố Tver ở Moscow. Những nghệ sỹ lớn và danh nhân văn hoá của đất nước đã khóc từ biệt bà. Hàng chục ngàn người đứng chật ngoài đường phố. Khi linh cữu được đưa ra đặt lên xe tang, một điều chưa từng có, vô cùng lạ lùng đã diễn ra. Thoạt tiên có vài tiếng vỗ tay. Sau đó là cả biển người vỗ tay. Xe tang trôi trên một biển người và những tiếng vỗ tay vang động. Có lẽ, ban đầu, một vài người vỗ tay như họ vẫn làm khi Tolkunova hiện ra để hát cho họ nghe. Rồi cả vạn người nhớ tới điều ấy và vỗ tay theo. Những người đưa tiễn Tolkunova vỗ tay mà khuôn mặt đầm đìa nước mắt...

***

Nhân chuyện quốc tang dành cho cầu thủ huyền thoại Diego Armando Maradona, chuyện lễ tang ca sỹ Nga rất được yêu mến Valentina Tolkunova, có lẽ ta nên bàn rộng ra thêm một chút về chuyện quốc tang.  

Quốc tang (state funeral) là lễ tang được cử hành với danh nghĩa quốc gia, dành cho những người có công lao đặc biệt với đất nước, thể hiện sự tôn kính của toàn dân đối với người đó.

Người có công lao đặc biệt có thể là người giữ những chức vụ quan trọng trong hệ thống nhà nước, nhưng cũng có rất nhiều người có công lao, có ảnh hưởng đặc biệt đối với đất nước mà không phải là người được trao giữ những chức vụ quan trọng. Họ là những nhà khoa học, văn nghệ sỹ, là vận động viên, nhà hoạt động xã hội, nhà giáo dục hay trong lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo…

Quốc tang là một sự kiện đặc biệt, thường là rất tốn kém về chi phí và thời gian, làm ảnh hưởng đến nhiều hoạt động xã hội khác, nên thường cũng không được tổ chức nhiều. Ở đây, chỉ xin dẫn một ví dụ, như tại Anh, một đất nước có bề dày lịch sử và truyền thống. Trong suốt hai thế kỷ, 19 và 20, nước Anh chỉ tổ chức quốc tang 9 lần cho những người không thuộc Hoàng gia, trong đó, thế kỷ 19 có 5 quốc tang và thế kỷ 20 là 4 quốc tang.

Có những người rất xứng đáng được hưởng quy chế quốc tang, nhưng từ khi còn sống đã di chúc lại là không tổ chức quốc tang cho mình. Một câu chuyện cũng từ nước Anh và người di chúc để lại ấy là Thủ tướng Margaret Thatcher.

Sau khi bà Thatcher qua đời, ai cũng cho rằng bà phải được hưởng nghi lễ quốc tang để xứng đáng với công lao và uy tín của người phụ nữ Anh đầu tiên làm Thủ tướng, lại được tín nhiệm để làm tới ba nhiệm kỳ liền, hơn cả một nhiệm kỳ so với Thủ tướng Churchill mà người Anh rất mang ơn. Nhưng rồi thông tin được đưa ra. Bà Thatcher đã trăng trối: “Đừng lãng phí tiền cho đám tang tôi”. Đại diện của bà cũng cho biết: “Bà ấy không muốn quốc tang, gia đình bà cũng không muốn”.

Gia đình bà Thatcher còn đề nghị mọi người không viếng hoa mà thay vào đó nên góp tiền cho quỹ từ thiện giúp đỡ các cựu chiến binh. Cuối cùng, Chính phủ Anh đã làm theo ý nguyện của bà Thatcher là không tổ chức quốc tang, không quàn thi hài bà để mọi người đến viếng mà chỉ tiến hành tang lễ trang trọng theo nghi thức danh dự của quân đội. Họ cho rằng cách tốt nhất tôn trọng người quá cố là làm theo ý nguyện đúng đắn của người đó. Việc từ chối quốc tang của bà Thatcher đã nâng cao uy tín của bà trong lòng người dân nước Anh.

Bàn về lễ quốc tang huyền thoại bóng đá Maradona mới vừa diễn ra ở Argentina và lễ tang bà Thủ tướng Anh Margaret Thatcher hồi tháng 4/2013, thì lại thấy thêm rất nhiều điều đáng ngẫm nghĩ…

Bài liên quan

[Ảnh] Danh thủ bóng đá huyền thoại Diego Maradona: Cuộc đời qua những bức ảnh

Cuộc chiến giành quyền thừa kế tài sản của Maradona

Quốc tang nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu trong hai ngày 14 và 15/8

Lễ Quốc tang nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu